El Cezerî kimdir?
El Cezeri adıyla tarih altın yapraklarında yer alan Cizreli büyük âlim Ebul-iz, 'Mâhâretli Mekanik Cihazların Bilgisini İçeren Kitap’ adıyla Selçuklular döneminde kaleme aldı. Cezeri, 800 yıl önce kitaplaştırılan ve saatler, su pompaları, fıskiyeler, abdest alma düzenekleri, eğlence araçları, şifreli kilitler gibi 60 mekanik makine icat etti.
Tarihin altın yapraklarına kazınan ve Cizreli olduğu için El Cezerî adıyla anılan Ebul-iz El Cezerî; bilgisayarların temellerini atan âlim, fen ve teknik adamı. Cezeri, robot, saatler, su makineleri, şifreli kilitler, şifreli kasalar, termos, otomatik çocuk oyuncakları gibi 60 makine mucidi ve dünyanın ilk sibernetik bilginidir. Tam ismi, Cizreli Ebul-iz ya da Avrupa'nın bildiği ismiyle El Cezerî / Al Jazari olan bu mucit, iş mühendisi, zanaatkâr ve sanatçıdır. Matematikçi ve astronom bilgini, 1136-1206 yılları arasında yaşamıştır.
1183 yılında başlayıp 25 yıl süren icatlar katoloğunu, o zaman resmî dil olan Arapça ile yazmıştır. Cizreli, bütün icatlarını Leonardo'dan çok daha önce yapmış ve kitaplaştırmıştır. En ünlü eseri "Maharetli mekanik cihazların bilgisini içeren kitap"tır. Bu kitabın üç nüshası kütüphanelerimizin depolarında 800 yıl saklanmıştır. Ancak, geç de olsa Avrupalılar tarafından yine de bizden önce keşfedilir. Otomatik makineler tarihinde çağın doruğuna erişmiş büyük Mühendis İbn-i Razzaz Cesari adıyla saygıyla anılır. Sibernetik alanın en büyük dâhisi kabul edilen; fizikçi, robot ve matriks ustası bilim insanı El Cezerî yine Cizre'de vefat etmiştir.
İcatları Leonardo da Vinci'den 150 yıl önce kitaplaştırdı
Bu bilim adamı çağımızdan yüzlerce yıl önce keskin zekâsı ile elektrik kullanmadan sadece su ve mekanik parçalarla çalışan makineler yapmış ve günlük hayata geçirmişti. Adı Cizreli Eb-ül-İz olan bu mucit bundan 800 küsur yıl önce 1100–1200 yıllarında yaşadı. Dolayısıyla Ebul-iz bütün icatlarını Leonardo'dan tam 150 yıl önce yapmış ve kitaplaştırmış.
Selçuklu devleti zamanından bahsediyoruz. Müthiş icatların resimleriyle dolu orijinal kitabın el yazması maalesef hayata geçirilememiş ve yaygınlaştırılamamış. Değerli buluşlar ve onları anlatan el yazmaları kütüphanelerin raflarında kalmış. Her zamanki gibi biz kendi bilim adamımızı tanımazken yurtdışında bilimsel kürsülerde ve tüm bilgisayar, sibernetik kitaplarında su mekaniği referanslarda yer alıyor.
Yarın: Cezerî'nin makinelerin temelini oluşturan büyük buluşları
