Eş-Şirazi kimdir?
Nam-ı diğer Kutbüddin Şîrâzî, İslâm âleminin yetiştirdiği güzide şahsiyetlerden biride İranlı bilim adamıdır. Konya'da Sadrettin Konevi’den ders alan Şîrâzî, Malatya, Sivas’ta da bulundu.
Kutbeddin Şîrâzî, fıkıh, tefsir, astronomi ve matematik âlimi. İsmi, Mahmud bin Mes'ud bin Muslih el-Farisi eş-Şirazi olup, lakabı Kutbüddin'dir. 1236 (H.634) senesi Safer ayında Şiraz'da doğdu. Hafızası çok kuvvetli olan Kutbüddin Şirazi, önce fen alimi ve tabib olan babasından ilim öğrendi. Amcasından ve daha sonra da Zeki el-Berkeşai Şems-ül-Ketbi'den tıp bilgileri öğrenerek tabip oldu. Matematik ve astronomi ilimlerini ise Nasireddin Tusi'den öğrendi.
Kutbeddin Şîrâzî, ilim aşkı ile pekçok ülkeleri gezdi, İran, Irak, Suriye ve Anadolu'ya gitti. Sivas ve Malatya civarında bulundu ve kadılık yaptı. Oradan Şam'a elçi gönderildi. Sonra Tebriz'e yerleşerek akli ve nakli ilimlerde ders verdi. Çok talebe yetiştirdi. Zarif ve latifeci idi. Dımaşk'da da ders okuttu. Fakirleri gözetir, cemaatle namaza önem verirdi. Zamanın âlimleri ona, büyük âlim manasına gelen Şarih-ul-Allame dediler. Şirazi, 1311 (H.710) senesi Ramazan-ı şerif ayında Tebriz'de vefat etti.
Kutbeddin Şirazi, felsefe, mantık, tıp, matematik, astronomi, uzay coğrafyası vb. konularda değerli eserler yazmıştır.
Kutbeddin Şirazi çok genç iken İbn Sina'nın "Tıp kanunu" ("el-Kanun fi-t-tıp") eserinin genel teorik bölümüne - "külliyat" a açıklama yazmayı planlıyor, Sivas ve Malatya'da bulunuyor, Mısır'da büyükelçi iken bu açıklama üzerinde çalışıyor. Mısır'dan döndükten sonra eseri tamamlayan âlim; onu Ahmet Han'ın veziri Muhammed Sahaddedin'e ithaf ediyor.
“İdrakin son haddi göğü bilmekte”
Kutbeddin Şirazi'nin yaratıcılığında "Göğü bilmekte idrakin son haddi" ("Nihayet el-idrak fi dirayet el-eflâk") kitabı önemli yer tutmaktadır. Uzaya dair bu eser İsfahan hâkimi Bahaddin Muhammed Cüveyni'ye ithaf edilmiş ve tamamen 1281 (hicri 680) yılında tamamlanmıştır. Bu kitabın çok sayıda yazma nüshaları Bağdat, Kahire, Musul, İstanbul, Tahran, Berlin, Leyden, Londra, Manchester, Paris, Oxford, Floransa, Taşkent ve başka kentlerin kütüphanelerinde saklanır. Kutbeddin Şirazi'nin "Şah katkısı" ("et-Tuhfa eş-şahiyye") eseri vezir Şah Muhammed'in şerefine kaleme alınmış, 1285 yılında tamamlanmıştır. Bu eser "Göğü bilmekte idrakin son haddi" kitabının geniş açıklamasıdır. "Şah katkısı" eseri Bağdat, Meşhed, Berlin, Petersburg, Londra, Oxford, Priston, Floransa, Rampur, Roma, İstanbul ve başka kentlerin kütüphanelerinde mevcuttur.
Kutbeddin Şirazi'nin astronomiye dair "Muzafferüddin için seçmeler" ("İhtiyarat-i Müzaffari") eseri "Maviyi bilmekte idrakin son haddi" eserinin özet açıklamasıdır. Kitap Muzafferüddin Bulaku Arslan'a ithaf edilmiştir.
Kutbeddin Şirazi'nin ilmi eserlerinde özel yer tutan felsefeye dair "dîbâc en iyi taç incisi" ("dürre et-tac li ğürret ed-dîbâc") tez teorik ve pratik felsefenin tüm kısımlarını kapsar. Filozofun, Farsça kaleme aldığı bu eserin 1293-1305 yılları arasında yazıldığı kuvvetle muhtemel.
"Dîbâc en iyi taç incisi" tez beş bölümden oluşmaktadır: birinci mantık, ikinci "ilk felsefe", üçüncü doğa bilimleri, dördüncü matematiksel bilimler, beşinci metafizik ve sonuç (din ve siyaset konularında). Kutbeddin Şirazi'nin ansiklopedik özellik taşıyan bu eserleri yazarken seleflerinin ve müderrislerinin eserlerinden yararlandığı kaydediliyor.
Tac el-Ulum (İlimlerin tacı), “ez-ziç es-Sultani” (Sultani astronomik tablo), "yorum Hikmet el-ayn", (Mahiyet felsefesinin açıklaması) "Şerh el-Keşşaf" (Kaşifin açıklaması), önemli varlığın ispatın dair tez "(" Risale fi İspat el-önemli ")," İşaretler ve notlar kitabının açıklaması "(" Şerh el-İşarat ") en önemli eserleri arasında saymak mümkün.
Yarın: Konya'da Sadrettin Konevi'den (1210-1274) ders aldı
