VF kat sol
VF kat sağ

İbn Arabi’ye yöneltilen eleştiriler

İbn Arabi’ye yöneltilen eleştiriler
Haber Tarihi : 12 Aralık 2015 06:00:00
Son Güncelleme Tarihi : 00 00 0000 00:00:00

İbn Arabî’nin kendi zamanı yalnız değil sonraki zamanlarının da devlet siyaset ve inanç önderlerine yönelik öngörüleri büyük tartışmalara neden oldu. Aleyhinde iki yüz otuz sekiz, lehinde ise otuz üç fetva verilmiştir.

İbn Arabi, İslam düşünce tarihinde lehinde ve aleyhinde en fazla fetva verilen âlimlerden biridir. Nitekim yapılan bir araştırmaya göre yalnız Arapça literatürde onun aleyhinde yazılan eser sayısı otuz dört, savunma amacıyla kaleme alınanların sayısı ise yirmidir. Aleyhinde iki yüz otuz sekiz, lehinde ise otuz üç fetva verilmiştir. Her ne kadar bunların çoğu dinî-hukukî-ilmî olmaktan çok, konjonktürel-siyasî veya hissî birer tepki olsa da, İbn Arabî'nin tarihte ne kadar büyük yankı uyandırdığını göstermesi bakımından önem arz etmektedir. 

Endülüs'te Maliki fıkhı eksenli başlayan ilk muhalefetle birlikte İbn Arabi'ye, bir kısım ulema tarafından 24 itirazda bulunulmuş ve bazı konularda tekfir edilmiştir. Bu noktada kelâm ve fıkıh âlimlerinin Allah'ın tenzihi ve teşbihine bakışlarıyla İbn Arabî'nin metodolojisinin farklı olması problemin esas kaynağını teşkil etmektedir. Varlık, nefis, insan, akıl, âlem, bilgi, vahdeti vücûd, Allah'ın isim ve sıfatları gibi görüşleriyle birçok kelamcıdan ayrılır. Kelamcıların, “Ancak kelâm kitaplarını okumak suretiyle doğru itikada sahip olunabilir, yoksa imandan çıkma tehlikesi vardır” şeklindeki sözlerine de, “Ben böyle bir görüşten Allah'a sığınırım” cümlesiyle karşılık verir.

Dilin sınırlarından dolayı tasavvufa ve özelde vücûda dair konuların şehadet âleminde ancak sembolik bir anlatımla yapılabileceğini söyleyen İbn Arabî'ye yöneltilen suçlamaların temelinde bu sembolizmin doğru anlaşılamamasının yattığı görülür. Molla Cami'ye göre de, onun ıstılahlarını anlamadan ve düşünülmeden yapılan bu eleştiriler hatalıdır.

İbn Arabî'nin Eserleri

İbn Arabî çok sayıda eser vermiş bir müellif olup eserlerinin sayısını farklı kitaplarında 248 ve 289 olarak verir. Bunların 98'i günümüze ulaşmıştır. Fakat son dönemde yapılan araştırmalarda, üzerine atfedilen eserler de dâhil olmak üzere 550 civarında kitabın ona aidiyeti kabul edilmektedir. Bu bilgi dikkate alındığında yaklaşık 245 eserinin günümüze ulaştığı söylenebilir. Bunların içerisinde üzerinde en çok tartışma yapılanlar, genellikle Fususul Hikem ve Fütuhatı Mekkiyye'dir. Fenâ Risâlesi, Marifet, Hikmet, Ruhul Kuds, Tâcur Resail ve Risaletül Envar gibi eserleri de bulunmaktadır. Arap diliyle kaleme alınan eserlerinin pek çoğunun, Türkiye ve yurt dışında çevirileri yapılmıştır. Nitekim Divanul Maarif adlı eserinde “O zaman sözümün hem doğuya hem batıya ulaşacağını bildim.” ifadeleri, onun öngörüsüne delil gösterilmektedir. (son)

Kaynaklar:

Davud el-Kayserî, Mukaddemât, çev. Hasan Şahin-Turan Koç-Seyfullah Sevim, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, No:23, Kayseri 1997.

Demirli, Ekrem, “Vahdet-i Vücud”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, c. 42, İstanbul 2012, ss. 431-435.

Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, İFAV Yayınları, İstanbul 2011.

Ertuğrul, İsmail Fenni, Vahdet-i Vücûd ve İbn Arabî, İnsan Yayınları, İstanbul 1991.

Kaya, Mahmut, “İbnü'l-Arabî, Muhyiddin”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c. 20, İstanbul 1999, ss. 520-522.

Kılıç, M. Erol, “Muhyiddin İbn Arabi”, İslam Ansiklopedisi, c. 20, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 1999, ss. 493-516.

Niyazi Mısrî, Divan-ı Niyazî, Bulak Matbaası, 1259/1843.

Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler(15-17. Yüzyıllar), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.

Şahin, Haşim, “Şeyh Mecdüddin İshak'ın Türkiye Selçuklu Yönetimi İle İlişkileri”, I. Uluslar arası Sadreddin Konevi Sempozyumu Bildirileri, Konya 2008, ss. 203-210.

Tahralı, Mustafa, “Muhyiddin İbn Arabî ve Türkiye Tesirleri”, Endülüs'ten İspanya'ya, TDV Yayınları, Ankara1996.

Tek, Abdurrezzak, “İbnü'l-Arabî'yi Müdâfaa Amacıyla Kaleme Alınan Fetvalar”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi(İbnü'l-Arabî Özel Sayısı-2), 2009, Sayı: 23, s. 281-301.

Uludağ, Süleyman, İbn Arabi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1995.