21 Kasım 2018

22 Kasım 1924: Halk Fırkası’ndan Milletvekillerin Toplu İstifası

İsmet Paşa 20 Kasım 1924'te sıkı yönetim talebinde bulunmuş, fakat bu reddedilmişti. Bu arada 9 Kasım'da Refet Bele, Rauf Orbay, Adnan Adıvar ve bazı milletvekilleri Halk Fırkası'ndan istifa etmişlerdi. 21 Kasım 1924'te de İsmet Paşa Başvekillikten istifa etmiş ve 22 Kasım'da Fethi Okyar Başvekilliğe seçilmiş ve kabineyi kurmuştu.

 Aynı gün Halk Fırkası'ndan istifa edenlerin yekûnu 32'ye bâliğ olmuştu. Bunlardan dördü müstakil olacağına göre Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın mevcudu 28'di

 22 Kasım 1930: Atatürk'ün Samsun'a Polis Korumasında Çıkması

 Talihin garip cilvesi 22 Kasım 1930'da yani 19 Mayıs 1919'dan yaklaşık 11 yıl sonra çıktığı Samsun'da M. Kemal bambaşka bir atmosferle karşılaşmıştı. Bütün yollar süngülü askerler tarafından tutulmuştu, halk asker kordonlarının gerisindeydi. “Aynı adam şimdi bir inzibat kordonunun himayesine muhtaç kalmıştı.” (Ekinci,1997:251)

 Mustafa Kemal Paşa, Serbest Fırka'yı kapatmasının ardından bir yurt gezisine çıkar. ‘Limancı Hamdi' lakaplı Ahmet Hamdi Başar da bu geziye katılır. ‘Atatürk'le 3 Ay' isimli kitabında Hamdi Başar  bu geziyle ilgili çok ilginç olaylara yer verir.Serbest Fırka'nın yerel seçimleri kazandığı Samsun'da yaşanan olay bunlardan biridir.

 Ankara'dan Kayseri'ye giderken yanındakilere hep «Serbest Partiyi kapatmakla iyi mi ettik?» diye soruyor ve adetâ yanındakilerden, kabullenmeye hazır olduğu inandırıcı bir cevap gelmesini bekliyordu. Mustafa Kemal Paşa, 22.11.1930 günü, akşam karanlığında ve halkla karşılaşmadan Samsun'a varmış, sıkı güvenlik tedbirleri içinde kendine ayrılan yere gitmiş, o gece sadece belli kimselerin çağrıldığı ziyafette bulunmuştu. (Goloğlu,1974:5)

 Ziyafette Belediye Başkanını göremeyen Mustafa Kemal Paşa, derhal çağrılmasını emretmiş, biraz sonra da Belediye Başkanı Samsunlu Boşnakzade Ahmet Bey ziyafete gelmişti. Mustafa Kemal Paşa, Belediye Başkanına kadeh kaldırarak «İçelim» demiş, herkes kadeh kaldırırken Başkanın su bardağını kaldırdığı görülmüş,bunun üzerine «Günah olduğundan mı içmiyorsunuz?» diye sormuştu. Belediye Başkanı Ahmet Bey; günah olduğu için değil, yemek yemiş bulunduğu için böyle yaptığını söylemiş, Mustafa Kemal Paşa'nın niçin ziyafeti beklemediği yolundaki sorusuna da, çağrılmamış olduğu cevabını vermişti. Bunun üzerine Mustafa Kemal Pasa sözü değiştirmiş ve öteki yerlerde yaptığı gibi, Serbest Parti'nin nasıl kurulup niçin kapatıldığını anlatmış, sonra tekrar Belediye Başkanına dönerek Partisinin feshedilmiş olmasına göre belediye başkanlığında kalmasının doğru olup olmadığını sormuştu.

 Ziyafet sofrasında derin bir sessizlik ve korku vardı. Genellikle herkes. Samsunlu Ahmet Bey'in «Başüstüne Paşam» deyip hemen Belediye Başkanlığından istifa edeceğini bekliyor ve ancak böylelikle büyük bir olayın atlatılacağını sanıyordu. Fakat durum hiç de böyle gelişmedi. Kendi halindeki Samsunlu Ahmet Bey, hiç istifini bozmadan ve tam bir soğukkanlılıkla; feshedilmiş bir partinin namzedi olmakla beraber, halkın güven oyu ile Belediye Başkanlığına geldiğini, kendiliğinden istifası halinde bu güveni kötüye kullanmış olacağını, bunu da yapamayacağını, bu nedenle istifa edemeyeceğini, fakat Paşanın gücünün büyük olduğunu, bir Danıştay kararı ile seçimi bozdurabileceğini söylemişti. Herkes şaşkınlıktan ve korkudan ne yapacağını bilemezken Gazi, belediye başkanının doğru söylediğini belirtmiş ve konuyu o noktada bırakarak yiyip içmesine devam etmişti. Denilen gibi de olmuş, Danıştay kararı ile Serbest Parti'nin kazandığı belediye seçimleri bozdurulmuş. Serbest Partili artıklar görevlerinden alınmış ve Tek Partili Cumhuriyet düzenine doğru başarılı bir adım daha atılmıştı. (Goloğlu,1974:5-6)