Ayasofya Câmii'ne "Bizans Müzesi" hakâretinin sahîh târihçesi (16)
(https://islamansiklopedisi.org.tr/ayasofya; 15.2.2022)
Ayasofya Kütübhânesi’nin duvarlarını süsliyen çinilerden
bir intibâ’… Sanki Cennetten bir köşe!
***
Ayasofya
Câmii’nde, seyrine doyum olmıyan hârikulâde güzellikde çinilerden bir kısmı da,
hazîresindeki Türbelerin duvarlarını süsler. Bu husûstaki mâl̃ûmâtı da CNN Türk’den naklediyoruz:
“Sultan II. Selim Türbesi'nin içi,
16. yüzyılın en güzel çinileri ile bezenmiştir. Alt pencerelerin üst kısmında,
türbeyi çepeçevre saran çini kuşakta, lacivert zemin üzerine beyaz ile
Celi-sülüs tarzda ‘Bakara Suresi’ ve ‘Ayetü'l Kürsi’ yazılmıştır. Giriş
kapısının iki yanına, beyaz zemin üzerine mor, kırmızı, yeşil, mavi çiçek
desenli çini panolar yerleştirilmiştir. Dikdörtgen çerçeve içine alınmış
panoların, beyaz zeminli nişleri, kırmızı, yeşil, mavi şakayıklar, yaprak ve
çiçeklerle doldurulmuş, ortadaki lacivert zeminli beyzi madalyon, bahar
dallarıyla süslenmiştir. Köşeliklerde ise kırmızı zemin üzerinde Çin bulutu
motifleri görülmektedir. […]
“Sultan III. Murad Türbesi'nin iç
kısmı 16. yüzyıl İznik çinileri ile süslüdür. Burada bulunan mercan kırmızısı
renkteki çiniler, sadece Osmanlı devrinde, İznik Çini atölyesinde bir nesil
tarafından üretilmesi bakımından önemli olup, bu çinilerin yapılış sırrı daha
sonra bulunamamıştır. Türbenin içerisinde mavi zemin üzerine celi-sülüs hatla ‘Mülk
Suresi 1- 22. Ayeti’ yazılıdır. Çini kuşağın altında kalan yüzeyler ise,
çeşitli renklerde güller, laleler, sümbüller, karanfiller, zambak yaprakları ve
çin bulutları ile süslüdür. Mimar Davud Ağa'nın eseri olan türbenin dışında
renk ve kompozisyon bakımından ilginç bir çini pano bulunmaktadır. Beyaz zemin
üzerine, ortada mavi rengin egemen olduğu bir rozet dikkati çekmektedir. Nar
çiçekleri, büyük hançer yaprakları, şakayık betimleri bu kompozisyonu
tamamlamaktadır.
“Sultan III. Mehmed Türbesi'nin içi,
17. yüzyılın başına tarihlenen İznik işi çinilerle süslenmiştir. Türbenin
içerisinde mavi zemin üzerine Celi-sülüs hatla ‘Besmele ve Cum'a Suresi’
yazılıdır.
(CNN Türk, 26.2.2018; https://www.cnnturk.com/seyahat/ayasofya-ile-ilgili-bilmeniz-gereken-her-ey?page=51;
2.10.2022)
(https://www.flickr.com/photos/sinandogan/7217619734; 10.10.2022)
Ayasofya Câmii’nin hazîresini meydana getiren türbelerden
II. Selîm Türbesi’nin medhal̃inde muhteşem çini panolar bulunduğu gibi, dâhilindeki duvarlar
da, üst pencerelere kadar gözalıcı çinilerle kaplıdır. Bunlardan bir kısmı
envâiçeşid çiçek motifleriyle müzeyyenken, bir kısmı üzerine de, kuşak yazı
hâlinde, “celî sülüs hattıyle” Âyet-i Kerîmeler işlenmiştir…
***
Târihî günlerimizin hâtıralarıyle dolu Ayasofya Câmii
Rahmetli ecdâdımızın hâtıralarıyle dolup taşan
Ayasofya Câmii, beş asırlık târihimizin de bir şâhidi ve o târihimizin en
unutulmaz, en kudsî ânlarının tes’îd veyâ yâdedildiği yâhûd yasının tutulduğu
başlıca mek̃ândı. Tâ ki o, “Bizans Müzesi” hakâretine mârûz kalıncıya
kadar!
Bu vâkıaya gâyet ibretâmîz bir misâl̃, büyük Emperyalistlerin
hizmetindeki Yunanistan’la (Türk jenosidiyle kurulup genişlemiş mütecâviz
Yunanistan’la) yapılan har̃bin nihâî safhası esnâsında
ve zafere ulaşılması üzerine, çok endîşeli ve müteheyyic günler geçiren ve
sonunda büyük sevince garkolan İstanbul’un Müslüman halkının Ayasofya ve Fâtih
Câmilerine doluşup orada zafer için topluca yakarmaları ve sonra da şükür
namazı kılmaları, duâlar etmeleridir. Bilhassa Ayasofya’mızda yaşanan bu târihî
ânları, bir Fransız mecmûasından öğreniyoruz. Pâris’de René Baschet (1860 /
7.8.1949) tarafından neşredilen L’Illustration
mecmûasının 23 Eylûl 1922 târih ve 4151 sayılı nüshasının 256. sayfasında
“Yunan Hezîmetinden Sonra Türk Sevinci” başlığını taşıyan haber-makâlenin ilk
kısmı, Mecmûanın yazı hey’etine, devâmı ise, İstanbul’dan intibâlarını yazan
muhâbirleri Yûsuf Râzı’ya âiddir. Bu târihî vesîkanın en câlib-i dikkat̃ pasajlarının evvel̃â Fransızcalarını,
arkasından (tarafımızdan yapılmış) tercümelerini veriyoruz: