Tasavvufta ayna sembolü bakan ile bakılanın, gören ile görülenin birliği mânasına gelir. Birliğin mekânı kalp ve gönüldür. Ayna ile cemâl bu mekânda buluşurlar. Yaratılıştan bu yana cemâl aynaya ayna cemâle âşık. Ol zamandan bu güne ayna da cemâl de birbirine bakarak muhabbet ederler.

GÜZELLER AYNAYLA MUHABBET EDERLER

İslâm irfanında güzel, yâni hüsn gönül aynasıyla muhabbet eder.Hüsn aynaya baktığında kendini görür, üzerini ışık kaplar ve gülümser. Ayna da güzeli, yâni hüsn’ü gördüğü için sevinir. Bu ulvî muhabbeti Şeyh Gâlib’den dinleyelim: “Yârin âyînesi dildir dilin âyînesi yâr / Olmasın âyîne tekdîr nefesden nefese.”

Beyit şerhinin hülâsası şöyle: Birbirine öyle yakın iki ayna ki birbirinin nefesinden aynalar buğulanıp görüntü kaybolabilir. Mümin olan Sevgili (Allah) ve mümin kulu olan âşık, birbirine görüntüsü yansıyan karşılıklı iki aynadır. (Naci Okçu, Şeyh Gâlib-Hayatı- Edebi Kişiliği-Şiirlerinin Umûmî Tahlili)

Bu noktada cemâl sahibi olan kişi aynel yakîn mertebe olduğu için aynayla birlik olmuştur. Her cemâl, yâni güzel için erişilecek nokta değil ayna ile birlik olmak.

“GÜZEL KENDİ GÖRMEĞE AYNA ÎCÂD ETMİŞ”

Gazelleriyle “Yâr”in aynasında gönlünü cilalayan, canını bedeninden sıyıran şairlerin büyük atası Hazret-i Fuzûlî cemâlin aynaya meylettiğini söyler: “Yâr kendin görmeğe âyîne îcâd eylemiş / Sûret-i îcâd-ı âlemden bu ma’nâdır garaz.”                                                                                         

Şerhinden öğrendiğimiz kadarıyla diyor ki: Âlemin yaratılış sûretinden maksat, Sevgili kendisini görmek için ayna icat etmiş. Fuzûlî’nin bu mısralarında cemâl ilâhî mânadadır. Cemâl, yâni mâşuk âşıkının kendisini görmesi için aynasını tutuyor.

Edebiyat tarihçisi Nihat Sâmi Banarlı “Ayna’daki Hayâl” yazısında “Aynadaki hayâlinde kendi güzelliğini görmek isteyiş, yaradılışın da sırrıdır” diyor. Ona göre, yaradılışın sebebi güzelliktir. Güzellik gizli kalmaz, kendini sevecek gönülleri arar… Sonsuz güzel Tanrı, görülmek için yaratmak ihtiyacı duydu. Aynada hayâlini gören güzel gibi, yokluğun aynasında hüsnünü gördü. Kâinat, bu güzelliğin o aynadaki hayâlidir. Mecnun, Leylâ’ya bakmak yerine, bir aynaya baksaydı ve aynada kendini görebilseydi, kendi çehresine gönül verir, Leylâ’nın güzelliğine vurulmazdı…” (Târih ve Tasavvuf Sohbetleri)

Güzellik de güzelin aynaya bakması mertebe mertebedir. Bakan göze göre değişir. Yaşayan güzeller gerçek güzeli görmeye engel olabilirler. Hz. Mevlânâ’nın dediği gibi, “Şu dünyada gördüğünüz güzeller, gönülde güzeli gizleyen perdedeki resimlerdir.” (Divân-ı Kebîr-2, s.132)

Hz. Yûsuf, yolculuktan gelen dostuna “Bana ne armağan getirdin?” diye sorar. Dostu, “Sana getirmek için ne kadar armağan aradıysam hiçbirini sana lâyık görmedim. Senin neye ihtiyacın olabilir ki? Senin yüzünden daha güzel bir şey olmadığı için sana bir ayna getirdim. Ona bakıp güzel yüzünü müşahede eyleyesin.” (Mesnevî, cilt: I, s. 3170)

HER GÜZEL AYNADA KENDİNİ GÖRÜR

Bu kıssanın hissesi: Yüz, gönlün aynasıdır anlayana. Hz. Yûsuf’un yüzü cilâlı bir ayna, bakması için getirilen ayna da ulvî hakikatlerin tecelli ettiği, yâni onun gönlünü gösteren bir ayna. Ehl-i tasavvufun diliyle “Her kim ki aynaya baktı, kendi göründü, ayna ortadan kalktı.”

Hz. Yûsuf’un aynaya bakması böyle bir hâl olsa gerek. Hz. Mevlânâ aynada kendi güzelliğini seyredip hayran olanlara “Sen kendi güzelliğine âşıksın, fakat kendinden de gizlisin” diyerek uyarır ve “Her güzelin kendi yüzünden, gözünden, kendi güzelliğinden gafleti, haberi olmayışı bir rahmettir” diyor. (Dîvân-ı Kebîr-2, S.146-147)

GÜZELLE AYNA BİRBİRİNE BEZM-İ ELEST’TEN ÂŞİNADIR                                                                                                              İnsanın aynada nasıl göründüğü önemli değildir, önemli olan aynaya bakan kişinin kendisidir. Diğer taraftan Ayna'nın bizim kültürümüzde farklı bir yeri vardır. Sevgiliye ayna hediye etmek, sana senden daha güzel bir hediye bulamadım, aynada güzelliğini seyredersin” mânasına gelir. Hz. Şems Hz. Mevlânâ'ya ayna olduğunda onun aynasında kendi güzelliğine hayran oldu. Gönlündeki Allah aşkını Hz. Şems'te yaşattı.

Hz. Mevlânâ’nın sözüyle sözün özü: “Güzeller aynayla meşgul olurlar. Güzel yüzün aynaya düşen hayâlini seyretmek hoştur, ama hayâlin sahibi olan diri güzelin kendisini seyretmek elbette daha hoştur.” (Dîvân-ı Kebîr-1, s.246) Bu bediî sözden anladığımız şudur: İlâhî aşk yaşadıkça güzelle aynanın muhabbeti bitmez. Çünkü güzelle ayna birbirine bezm-i elest’ten âşinadır.

*****

“SAFAHAT ŞAİRİ MEHMET ÂKİF ERSOY/ HÂTIRALAR-PORTRELER, SAFAHAT’A SOSYOLOJİK BAKIŞ VE İZLEKLER”

KSÜ’de öğretim üyesi olan ve mesleğini çok seven edebiyat hocası Doç. Dr. Selim Somuncu, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesinin kültür yayını olarak basılan “Safahat Şairi Mehmet Âkif Ersoy / Hâtıralar-Portreler, Safahat’a Sosyolojik Bakış ve İzlekler” adlı kitabı imzalayıp fakire göndermiş. Şehir münzevîsi olan fakir hane-i saâdetine kitap geldiğinde pek sevinir. Kitap, İstiklâl Marşı Şairi Mehmed Âkif’le ilgili olunca hususî bir heyecan verdi.

Adı geçen kitap Doç. Dr. Selim Somuncu ve yazar Duran Boz’unortaklaşa hazırladığı faydalı bir kitap...  2021 Yılının İstiklâl Marşı ve Mehmet Âkif Yılı ilân edilmesiyle zengin bir Mehmet Âkif külliyatının oluştuğu söylenmektedir. Bu kitap da bu külliyatın içine dâhil edilmesi ve öncelikle şehr-i Maraş’ın lise ve üniversite kitaplıklarında yer alması ve okutulması gerek.

Üç bölümden oluşan bu değerli kitabın 1. Bölümü “Hâtıralar, Portreler” başlığını taşıyor. Bu bölümde yer alan yazılar:                                                                                                             Ömer Erinç / Safahat’ın Hasbahçesi’nde Korlaşan Ateş                                                         Kemal Timur / Bir Karakter Âbidesi ve Samimi Bir İnsan Olan Âkif’in Rahat Zamanların Sahte Kahramanları Tarafından Dışlanması”                                                                              Abdullah Harmancı / Levhalar arasında                                                                                 Erol Çetin / Hüzünlü Bir Yürek: Mehmet Âkif Ersoy                                                              Yusuf Turan Günaydın / Sebilürüreşad’a Kağıt Temini İçin Ankara Hükûmeti’nin Muaveneti                                                                                                                                    Duran Boz / Bir Şimdiki Zaman Şairi: Âkif                                                                                        Harun Kadıoğlu /Anılardaki Âkif                                                                                            İdil Övgün Armut / Faruk Nafiz’in Mehmet Âkif’i                                                                   Yücel Yiğit / Mehmet Âkif’in Balıkesir Hitabesi                                                                         2. Bölüm: Safahat’a Sosyolojik Bakış                                                                                             Bu bölümde yer alan yazılar:                                                                                                          Bilal Can / Mehmet Âkif ve İslâm Sosyolojisi                                                                            Ercan Yıldırım /Türkiye’nin Nomosu ve İstiklâl Marşı                                                          Mustafa Uçurum / İstiklâl Marşı ve Mehmet Âkif                                                                  Mustafa Köneçoğlu / Öteki Medeniyetten Ötelenmiş Âkif’e                                                     Erdem Dönmez / Mehmet Âkif’in Mücadelesi                                                                            Yunus Âkif Çelikel / Safahat’ta Yoksulluk Teması                                                                       Melek Gülcü / Millî Bir İdeal, Müşterek Bir Gaye ve İki Genç Ruh: Âsım ve Ay Hanım         3. Bölüm “Safahat’ta İzlekler” başlığı taşımaktadır                                                                         Bu bölümde yer alan yazılar:                                                                                                                           Selim Somuncu / Mukayeseli Bir Batı Müşahedesi Olarak Hâtıralar                                             Vefa Taşdelen / Safahat’ın Eğitimsel İmaları                                                                            Şaban Sağlık / Mehmet Âkif’in İdealizminin / Ütopyasının Sembolü: Âsım                           Sercan Ceylan / Yarınki Dünyanın Eşiğinde: Âsım’ın Hikâyesi                                                  Ülkü Yılmaz / Âkif’in “Kocakarı İle Ömer” Şiirinde Sinematografik İzler                           Hayrettin Orhanoğlu / Vâiz ve Âsım Arasında Hisli Bir Şair: Mehmet Âkif Ersoy Erdoğan Aydoğan / Fatih Kürsüsünde: Feryad Yahud Endîşe-i Ferdâ                                                              Fikret Uslucan / Mehmet Âkif Ersoy’un “Meyhane”si                                                            Mehmet Kurtoğlu / Mehmet Âkif’in Şiir ve Nesirlerinde Mizah ve Argo                                 Türkân Yeşilyurt / Safahat’ta Yoksulluk ve Yoksullar                                                               Murat Yusuf Önem / Safahat’ta Hayaller                                                                          Muhammet Erdevir / Yedinci Kitap: Gölgeler Arasında Dolaşan Şair                                           Tuğçe Gök / Mehmet Âkif ve Namık Kemâl’de Ortak Kodlar: “Ordu’nun Duası, Vatan(ın Şarkısı”(ilbeyali@hotmail.com)