(….) İki Adet Sözde Şair

1928 yılında Zonguldak milletvekilliğine, bilahare Türk Dil Kurumu’na başkan yardımcısı olarak atanan C. Sahir Erozan, Samet Ağaoğlu’nun “Babasının Arkadaşları”ndandı. Babamın bu arkadaşı İttihatçılar devrinde de, sofralarında, mahremiyetlerinde idi. Onun meclise girmesi de Atatürk’ün bazı düşüncelerinin neticesidir. (51)

Urfa ve İstanbul milletvekili olarak tayin edilmiş M. Emin Yurdakul, İttihatçılar döneminde muhtelif merkezlerde vali olarak görev yapmıştı. İttihat ve Terakki liderleri ona milli şair ünvanı takmışlardı. “Şair miydi? Hayır! Sanattan bu kadar uzak şiirler yazan bir insan şair olabilir mi? Atatürk, Milli Şair’i Serbest Fırka’ya soktu. Fakat Serbest Fırka macerası en hazin tecellilerinden birini de Milli Şair üzerinde gösterdi. Fırka dağıldıktan sonra bir köşede birkaç ay gözden düşmüş, unutulmuş yaşadı. Onun buna dayanması güçtü. Her devirde sanat ve siyaset salonlarının hakiki süsü olmuştu. Şimdi eski, tozlu bir vazo gibi köşeye atılmış olmak gücüne gidiyordu. Gururu ile hüsranı arasında geçen çetin mücadelede gururu mağlup oldu ve tekrar mebusluk için sırasıyla muhtelif kademelerden sonra Atatürk’e başvurdu. Artık yeniden Meclis’tedir. (52)

Millî şair Yurdakul’un Serbest Fırka’ya girişi de yine o emir-komuta zinciri içinde cereyan etmişti. F. Rıfkı Çankaya’da bunu şöyle anlatır: “Sofrada onu da görmüştüm. Atatürk, ‘Beyefendi biliyorsunuz, bir muhalefet partisi kurduk. Bu da bir vatan vazifesidir. Arkadaşları takviye buyurmak istemez misiniz?’ dedi. Emin Bey hemen ‘Emredersiniz’ dedi.” (53)

Bir Başka Her Devrin Adamı

1934 yılında Kars milletvekili olarak atanan Fuat Köprülü, aslında her dönemin adamı olan yıldızı parlak bir gençti. Her devrin hakimleri bu harika çocuğu hayranlıkla koruma kanatları altına almışlar, sofralarında, toplantılarında bulundurmuşlardı. O da Samet Ağaoğlu’nun “Baba Arkadaşları’ndan...

Babam ikbaldedir, bu arkadaşı hep yanında. Babam gözden düşmüştür. O da meydanda gözükmüyor.(...) İstanbul Üniversitesi öğrencileri Milli Mücadele aleyhinde çalışan profesörlerini protesto için ayaklandıkları zaman karşılarına yarı tehdit, yarı öğütle çıkanlardan biri de bu çocuk yüzlü adam.(...) Anadolu, zaferini kazandı. Kısa bir süre içinde Çankaya Köşkü’nün figüranları arasında yer alarak aynı hızla mebus seçildi. Devletin resmi işleri arasına giren dil ve tarih tezlerinin ateşli savunucularındandır artık. (54)

Tezat, Gurur ve Benlik Heykeli

1939 ve 1950 yıllarında İstanbul ve Kars miletvekillikleri yapan H. Cahit Yalçın Türk basınının gelmiş geçmiş en önemli kalemşörlerinden de biriydi. CHP’nin yayın organı olan Ulus, Yeni Ulus ve Halkçı gazetelerinde uzun yıllar boyunca başyazarlık yapan H. C. Yalçın’ın hayatı üç kelimeden yapılmış bir ehramın üstünde geçti! Tezat, gurur, benlik. (55)

Malta esaretinden sonra Kuvayi Milliye günlerini yurtdışında geçirmeyi tercih eden ve bilahare yurda dönen Yalçın, yazdığı yazılardan dolayı Cumhuriyet’in kurucuları tarafından Ankara İstiklal Mahkemesi’nde yargılanır. Bu mahkemede “Sağır bir kin durmadan beni kovalıyor” diyerek tarihi bir imada bulunan H. C. Yalçın, Çorum sürgününden sonra bir dönem kenarda durmayı tercih eder. Ancak sonra ilginç bir gelişme olur. İnsanlar kısa bir zaman sonra onun kovalamalarından feryat ettiği Sağır Kin’in yanıbaşında belirdiğini görünce, yalnız şaşkına dönmekle kalmadılar, aynı zamanda bütün bir İstiklal Mahkemesi devri sorumluluğunun tehditleri, korkuları, idamları, sehpaları, dayakları ile ölenin omuzlarına yükletilmeye çalışılmasını hüzünle seyrettiler. (56)

Atatürk’ün ölümünden sonra CHP’nin ve İsmet Paşa’nın en kuvvetli yardımcısı olmasını, (57) intikam alma (58) gibi komik bir gerekçeyle izaha yeltendi. Girdiği Meclis'te, tıpkı İttihatçılar devrinde olduğu gibi seçim bölgesine bir kez bile gitme ihtiyacı hissetmedi. (59)           1950 seçim yenilgisinden sonra CHP’ye muhalefette tutacağı yolu o gösterdi diyebilirim. Filistin Muhtelit Komisyonu’nda azalık vazifesini DP hükümetinden istemekten çekinmedi. (60) Kalemi yine keskin yine iğnelidir. Yalnız bu sefer kabalıkta göze çarpıyor. Bu kabalık zaman zaman küfürlere, açık hakaretlere kadar gidiyor. (61)

Atatürk'ün ölümünden sonra iktidarın gazeteciler için düşündüğü sıkıyönetimleri, gazete kapatmaktan, gazeteci tevkiflerine kadar her tedbiri kalemi ile savunmaktan çekinmemişti. (62)

Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım

Yazımıza bir dönemin en önemli ideologlarından biri sayılan Ziya Gökalp ile son verelim. 1910 yılında İttihat ve Terakki Partisi Genel İdare Kurulu üyesi olan Gökalp, Darülfünun'da sosyoloji dersleri verdi. 1923'te Diyarbakır milletvekili atanan Gökalp'in görüşlerinin bir çoğu Türkiye Cumhuriyeti'nin doğuş yıllarında yapılan kanun düzenlemeleriyle uygulama alanı buldu. Cumhuriyet'in temel fikirlerinin oluşmasında etkili oldu. (63)

 

O, siyasi ve asker diktatörlerin devlet gemisini karşılıklı ihtirasların kurduğu muvazene sayesinde yürütebildikleri bir devirde kendi sahasının tek diktatörü idi. Onu yalnız emir vermek, yol göstermek için ağzını açan bir sfenks'e veya bir Buda'ya benzetmek pekala mümkündü. Türk Cemiyeti'ni Batılı olmaya teşvik eden bu mürşit, işini Şarklı bir şeyh metod, cemiyet ve ruhuyla yapıyordu. Batı Medeniyeti'nin temeli olan, insan hak ve hürriyetlerini devletin mutlak otoritesi altına almakta tereddüt etmeyerek “hak yok, vazife var” diye bağırıyordu.

 

“Gözlerimi kaparım, vazifemi yaparım” vecizesini mutlak bir disiplin içinde evvela tatbik ediyor, kendisine düşen vazifeyi en ufak bir ihmal göstermeden yerine getiriyordu. (...) Vaktiyle İttihat ve Terakki Fırkası'nın şeflerine karşı aldığı tavrı tekrar göstermekten çekinmedi. Milli mücadelenin başlarını birer kahraman olarak kabul ve ilan ettikten sonra asıl vazifesine koyuldu. (...) Enver için yazdığı şiirleri Mustafa Kemal için de hemen hemen tekrarladı. (...) Bir cemiyet üerinde onun kadar tesirli insan azdır. Fakat cemiyet içindebu kadar mühim olan bu adamın kendi ailesi içinde bir gölgeden farkı yoktu. ''Evin içi'' büyük Türk mütefekkiri için bir meseleydi. (...) Mürşidin karısı ondan birkaç sene sonra öldü. Ölümünden biraz önce beni ve kardeşlerimi yanına çağırdı. Hepimize ayrı ayrı bakarak garip bir tarzda güldü. Bir aralık daldı, sonra gözlerini açtı, kocasının ismini söyleyerek bağırdı: “Geldi, geldi. Beni çağırıyor. Hayır ben senin yanına gelmek istemiyorum.” (64)

YAZI SERİSİNİN KAYNAKÇASI

1) Akandere, Osman Dr. / Millî Şef Dönemi / İz Yay. / İst. 1998

2) Özdemir, İbrahim / Kaktüs /Sağduyu Gaz. / 29.07.1998

3) Grew, John / Atatürk ve İnönü / Cumhuriyet Gaz. Yay. / İst. 2000

4) Ordulu, M. Akif / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü / Erdem Yay. / İst. 1998

5) Akandere, Osman Dr. / Millî Şef Dönemi / İz Yay. / İst. 1998 / S 112

6) Yetkin, Çetin Prof. Dr. / Serbest Fırka / T. Dönüşüm Yay. / Eylül 1997

7) Akandere, Osman Dr. / Millî Şef Dönemi / İz Yay. / İst. 1998 / S 116

8) Akandere, Osman Dr. / Millî Şef Dönemi / İz Yay. / İst. 1998 / S 133

9) Mumcu, Uğur / K. Karabekir Anlatıyor / Um: Ag / Ank 1998 / S 84-74-94

10) Ekinci, Necdet, Dr. / Türkiye'de Çok Partili Döneme Geçiş / T. Dönüşüm Yay. / İst. 1997

11) Grew, John / Atatürk ve İnönü / Cumhuriyet Gaz. Yay. / İst. 2000

12) Dilipak, Abdurrahman / Kemalizm / Beyan Yay. / İst.1988

13) Akandere, Osman Dr. / Millî Şef Dönemi / İz Yay. / İst. 1998

14) Akandere, Osman Dr. / Millî Şef Dönemi / İz Yay. / İst. 1998 / S 57

15) Taş, N. Fahri, Dr. / Nureddin Paşa ve Tarihi Gerçekler / Nehir Yay. / İst.

16) Beyatlı, Y. Kemal / Mektuplar, Makaleler / Fetih Cemiyeti Yay. / İst. 1997

17) A. g. e. / Shf.

18) Çınarlı, Mehmet / Hatıraların Işığında / Cönk Yay. / Nisan 1984

19) Aslan, Asım / Sömürülen Atatürk ve Atatürkçülük / Şafak Mat. / Ank. 1997

20) Serdengeçti, O. Yüksel / Mabetsiz Şehir / TEV Yay. / İst.

21) Dilipak, Abdurrahman / Kemalizm / Beyan Yay. / İst.1988

22) Ayaşlı, Münevver / İşittiklerim, Gördüklerim, Bildiklerim / Boğaziçi Yay. / İst. 1990

23) Hülagü, M. Metin Doç. Dr. / M. Kemal’e Katılanlar / Tarih ve Medeniyet / Sayı: 47

24) Bahadıroğlu, Yavuz / M. Atatürkçü / Y. Asya Yay. / İst. 1994

25) Dilipak, Abdurrahman / Kemalizm / Beyan Yay. / İst.1988

26) Ordulu, M. Akif / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü / Erdem Yay. / İst. 1998

27) Aslan, Asım / Sömürülen Atatürk ve Atatürkçülük / Şafak Mat. / Ank. 1997

28) Özdemir, İbrahim / Kaktüs / Sağduyu Gazetesi / 07.11.1998

29) Ordulu, M. Akif / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü / Erdem Yay. / İst. 1998

30) Koçak, Cemil / Siyasi Günlük / İletişim Yay. / İst. 1993

31) Aslan, Asım / Sömürülen Atatürk ve Atatürkçülük / Şafak Mat. / Ank. 1997

32) Ayaşlı, Münevver / İşittiklerim, Gördüklerim, Bildiklerim / Boğaziçi Yay. / İst. 1990

33) Ordulu, M. Akif / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü / Erdem Yay. / İst. 1998

34) Aslan, Asım / Sömürülen Atatürk ve Atatürkçülük / Şafak Mat. / Ank. 1997

35) A. g. e. / Shf. 63

36) Ayaşlı, Münevver / İşittiklerim, Gördüklerim, Bildiklerim / Boğaziçi Yay. / İst. 1990

37) A. g. e. / Shf. 95

38) A. g. e. / Shf. 42

39) Aslan, Asım / Sömürülen Atatürk ve Atatürkçülük / Şafak Mat. / Ank. 1997

40) Ayaşlı, Münevver / İşittiklerim, Gördüklerim, Bildiklerim / Boğaziçi Yay. / İst. 1990

41) A. g. e. / Shf. 115-116-117

42) Aslan, Asım / Sömürülen Atatürk ve Atatürkçülük / Şafak Mat. / Ank. 1997

43) Mısıroğlu, Kadir / Geçmiş Günü Elerken, Cilt 2 / Sebil Yay. / İst. 1995

44) Hülagü, M. Metin Doç. Dr. / M. Kemal’e Katılanlar / Tarih ve Medeniyet / Sayı: 47

45) Mumcu, Uğur / K. Karabekir Anlatıyor / Um: Ay / Ank. 1998

46) Aytaman, Reha / Dışişlerinde 42. Yıl / Milliyet Yay. / İst. 1996

47) Hülagü, M. Metin Doç. Dr. / M. Kemal’e Katılanlar / Tarih ve Medeniyet / Sayı: 47

48) Koçak, Cemil / Siyasi Günlük / İletişim Yay. / İst. 1993

49) Dilipak, Abdurrahman / Kemalizm / Beyan Yay. / İst.1988

50) Arvas, İbrahim / Tarihi Hakikatler / Yargıçoğlu Matbaası / Ankara 1964

51) Ağaoğlu, Samet / Babamın Arkadaşları / Baha Matb. / İst. 1969

52) A. g. e. / Shf. 107

53) Yetkin, Çetin Prof. Dr. / Serbest Fırka / T. Dönüşüm Yay. / Eylül 1997

54) Ağaoğlu, Samet / Babamın Arkadaşları / Baha Matb. / İst. 1969 / Shf. 164-165-167

55) A. g. e. / Shf. 122

56) A. g. e. / Shf. 127

57) A. g. e. / Shf. 130

58) A. g. e. / Shf. 131

59) A. g. e. / Shf. 132

60) A. g. e. / Shf. 132

61) A. g. e. / Shf. 133

62) A. g. e. / Shf. 134

63) Ordulu, M. Akif / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü / Erdem Yay. / İst. 1998

64) Ağaoğlu, Samet / Babamın Arkadaşları / Baha Matb. / İst. 1969