19 Eylül 2018

Cumhuriyet Döneminin İlk Yerel Seçimlerinin Yapılması

19 Eylül 1930:Cumhuriyet Döneminin İlk Yerel Seçimlerinin Yapılması

 

Büyük bir devlet terörü ve tedhişi altında olağanüstü şartlar altında girilen seçimlerde her şeye rağmen SCF üstün bir başarı gösterir.

 

Seçimlerde SCF'li adayların kazandığı merkezler şunlardır:1930 Belediye Seçimlerinin sonucunda, Serbest Cumhuriyet Fırkası, toplam 502 seçim bölgesinden 31'ini kazanmayı başarmıştır. SCF'nin kazandığı bölgeler; Armutlu (Bursa), Bademiye (İzmir), Biga (Çanakkale), Bozdoğan (Aydın), Buca (İzmir), Burgaz (İstanbul), Çine (Aydın), Dikili (İzmir), Germencik (Aydın), Gördes (Aydın), Karapınar (Aydın), Keşan (Tekirdağ), Kınık (İzmir), Kuşadası (İzmir), Ladik (Samsun), Maltepe (İstanbul), Menemen (İzmir), Merzifon (Amasya), Pınarhisar (Kırklareli), Samsun, Silifke (İçel), Söke (Aydın), Şereflihisar (İzmir), Şirince (İzmir), Umurlu (Aydın), Urla (İzmir), Üsküp (Kırklareli), Vize (Kırklareli) ve Yenipazar (Aydın)'dır. (Ertem,2010:83)

 

SCF'nin kazandığı bu ilçeler arasında Menemen'in olması da bir başka manidar konudur. Menemen'e  bu tercihinin karşılığı olarak sonraki aylarda ‘Menemen Vakası' şeklinde  bir bedel ödetildiği anlaşılmaktadır.

 

Kemal Karpat'a göre yaşanan gelişme  olağan bir siyasi gelişmeden başka bir şey değildir. Okyar'ın kurduğu Serbest Fırka büyük mitinglerle halkın karşısına çıktı ve belediye seçimlerinde zaferler kazandı. (Karpat 2007:267)

 

Dönemin Dahiliye Bakanı Hilmi Uran ise hatıralarında bu gelişmeyi havsalalarına sığdıramadıkları itirafında bulunur:Serbest Cumhuriyet Fırkası, Halk Partisi'ni çok yormuş, çok yıpratmıştı. O günkü seçimlerden yirmi altı sene sonra yazmakta olduğum bu satırları, bugünün soğukkanlılığıyla ve çeşitli seçim mücadelesi görmüş olarak yazdığım için itiraf etmeliyim ki, halkın bu yeni partiyi destekleyişi candan olmuştu. Serbest Cumhuriyet Fırkası her türlü propagandasını ancak kanunun müsaadesi çerçevesi içinde yapmıştı. Fakat ben ve bütün Halk Partililer yeni partiye gösterilen bu umulmadık teveccühü havsalamıza sığdıramıyorduk.(Uran,2007:196)

 

19 Eylül 1939: Matbuat Umum Müdürlüğü'nün Radyo Haberlerine Kota Uygulaması

 

O günlerde basına çok sıkı bir baskı uygulanıyordu. Ahmet Ağaoğlu'nun İnönü Hükümetini eleştiren yazılar yazdığı Akın Gazetesi Ankara'da kapatılan gazetelerden sadece biriydi. İstanbul'un belli başlı gazete yazarları ise Diyarbakır'daki İstiklal Mahkemesi'ne gönderilmişlerdi.

 

En masum ilan yazılardan dahi gazete kapatılabiliyordu. “Basın sıkı bir kontrol altında tutuluyor, Bakanlar Kurulu kararıyla gazeteler kapatılabiliyordu. Gazeteciler fikirlerini söyleyemiyor, adeta havasızlıktan boğulunuyordu.” (Sertel Zekeriya,1968:216) 

 

Edirne Mebusu Şeref Bey,“Benim, basın özgürlüğünü kötüye kullanan üç beş maskarayı düşündüğüm yok. Bize bir devrim basını lazımdır, onu düşünüyorum. Çünkü devrim henüz görevini tamamlamamıştır” diyordu.(Goloğlu,1974:26)

 

Kurtuluş Savaşı kahramanlarından Kazım Karabekir de yasaklılar arasındaydı. Kâzım Karabekir'in beyanları nazarı itibare alınmayacaktır. Ve bunlardan bahsedilmeyecektir. Türkiye'den bahseden radyo haberlerinin, Matbuat Umum Müdürlüğü'nden izin almadıkça neşri yasaktır. (19 Eylül 1939) (Kabaklı,1989:280) deniliyordu.

 

19 Eylül 1995: DYP-SHP Koalisyon Hükümetinin Sona Ermesi

 

Türkiye 1995 yılında adeta sahipsiz bir ülke konumuna düşmüştü. İstanbul'da hava kirliliği tehlike sınırlarını aşmış, Büyükşehirlerde hayat her bakımdan yaşanılmaz duruma gelmişti.

 

Hükümet F4 uçaklarının modernizasyonu işini ihalesiz olarak İsrail'e vermişti. Milli Savunma Bakanlığı'nın santral telefonları ‘Alo Genelkurmay' diye açılıyordu.

 

TSK'nin 35 bin askerle Kuzey Irak'a girmesinden birkaç ay sonra 19 Eylül günü DYP-SHP koalisyon hükümeti sona erdi.

 

19 Eylül 1995 günü DYP-SHP Koalisyonunda Deniz Baykal çatlağı meydana gelir.SHP'li Bakan Baykal'ın koalisyonun devamı için ön koşulu, Gazi olaylarından sorumlu görülen İstanbul Emniyet Müdürü Necdet Menzir'in görevden alınmasıydı. Menzir'i görevden almamakta direnen dönemin Başbakanı Çiller, bu uğurda koalisyonu bozmayı göze almıştı.