Etiyopya, stratejik konumuyla şekillenen uzun ve karmaşık bir siyasi ve askeri çatışma geçmişine sahiptir. Günümüzde de hala etkileri devam eden en önemli çatışma ise 16. yüzyılda, iki güçlü İslam imparatorluğu olan Osmanlı İmparatorluğu ve Adal Sultanlığı ile bir Hıristiyan krallığı olan Etiyopya İmparatorluğu arasında meydana geldi.

Arka plan

Adal Sultanlığı, 13. yüzyılda Afrika Boynuzunda ortaya çıkan Müslüman bir devletti. Merkezi, günümüz Etiyopya'sında bulunan Harar şehrinde bulunuyordu. Sultanlık, güçlü bir orduya ve ticaret ve kültürel alışveriş konusunda üne sahip büyük bir bölgesel güçtü. Etiyopya İmparatorluğu ise MS 1. yüzyıldan beri var olan bir Hıristiyan krallığıydı. Süleyman hanedanı olarak bilinen ve soylarının Kral Süleyman ve Saba Kraliçesi'ne kadar uzandığını iddia eden bir dizi hükümdar tarafından yönetiliyordu.

Anlaşmazlık

Osmanlı Devleti ile Adal Sultanlığı arasındaki ilişki, 16. yüzyılda bölgedeki nüfuzunu genişletmek isteyen Osmanlı İmparatorluğu'nun Etiyopya'ya karşı savaşında Adal Sultanlığını desteklemek için Kızıldeniz'e bir donanma göndermesiyle başladı. Osmanlı-Adal ittifakı, Etiyopya'nın başkenti Gondar'ı ele geçirmek amacıyla Etiyopya'ya bir dizi saldırı başlattı. Ancak İmparator Galawdewos komutasındaki Etiyopya ordusu, Shimbra Kure Muharebesi de dahil olmak üzere Osmanlı-Adal kuvvetlerini püskürtmeyi başardı. Çatışma birkaç yıl sürdü ve her iki taraf da ağır kayıplar verdi. 1543'te İmparator Galawdewos savaşta Osmanlı askerleri tarafından öldürüldü ve Etiyopya İmparatorluğu bir siyasi istikrarsızlık dönemine girdi.

Ancak sonraki imparator Sarsa Dengel komutasındaki Etiyopya ordusu yeniden toparlanıp Osmanlı-Adal kuvvetlerine karşı taarruz başlatmayı başardı. 1559'da Etiyopya ordusu Portekizli paralı askerlerin yardımıyla Wofla Savaşı'nda Osmanlı-Adal kuvvetlerini yendi.

Çatışmanın tarafları

Ahmed Gurey bu çatışmalar sırasında Adal Sultanlığı'nın lideriydi. Yetenekli bir askeri komutandı ve 1543'teki ölümünden önce Etiyopya İmparatorluğu'na karşı birkaç başarılı sefer düzenledi. İmparator Galawdewos, Osmanlı-Adal kuvvetlerine karşı savaşan ve yenilerek savaş meydanında hayatını kaybeden Etiyopya imparatoruydu. Bugün ulusal bir kahraman ve Etiyopya'nın egemenliğinin savunucusu olarak hatırlanıyor. İmparator Sarsa Dengel ise Galawdewos'un yerine imparator oldu ve Osmanlı-Adal kuvvetlerine karşı Portekiz’in büyük desteği ile savaştı. Wofla Muharebesi'nde Osmanlı-Adal kuvvetlerini yendi. Bugün Etiyopya'nın en büyük yöneticilerinden biri olarak kabul edilir. Cristóvão da Gama, Etiyopya tarafında savaşan, çatışma sırasında Etiyopya ordusuna askeri ve deniz desteği sağlayan Portekizli bir komutandı. Etiyopya'nın Wofla Savaşı'ndaki zaferinde önemli bir rol oynadı.

Savaş sonrası

Osmanlı İmparatorluğu ile Adal Sultanlığı arasındaki çatışma, Etiyopya'nın siyasi ve kültürel manzarası üzerinde bugün dahi önemli bir etkiye sahiptir. Etiyopya'nın sonraki tarihinde önemli bir rol oynayan Oromo ve Amhara gibi güçlü bölgesel liderlerin yükselişine yol açtı. Çatışma, Hristiyan Etiyopya ve Müslüman Adal'ın güç ve nüfuz için yarıştığı Afrika Boynuzu'ndaki karmaşık din ve siyaset dinamiklerini de büyük ölçüde etkiledi.

Osmanlı askerleri

Etiyopya'nın Osmanlı-Adal işgali sırasında Osmanlı askerleri, Etiyopya İmparatorluğu'na karşı Adal güçlerinin yanında savaştı. Çatışmada yer alan Osmanlı askerlerinin kesin sayısı net olmamakla birlikte, Adal lideri İmam Ahmed’in 1543'te ölümünden sonra, Osmanlı askerleri Etiyopya güçlerinin saldırılarına karşı tek kaldılar.  1542'deki Wofla Muharebesi'nde, İmparator Sarsa Dengel liderliğindeki ve Portekizli komutan Cristóvão da Gama'nın yardım ettiği Etiyopya kuvvetleri, Osmanlı-Adal kuvvetlerini yenip çok sayıda Osmanlı askerini şehit ettiler.

Günümüze etkileri

Bugün, bağımsız bir siyasi varlık olarak Adal Sultanlığının kalıntıları yoktur, ancak saltanatın mirası, bölgedeki Somalili ve Etiyopyalı toplulukların kültürel ve dini uygulamalarında hala görülebilir. Harar Sultanlığı ise, 10. yüzyıldan 19. yüzyılın sonlarına kadar şimdiki Etiyopya'da var olan Müslüman bir devletti. Saltanat, eşsiz mimarisi ve kültürel mirasıyla biliniyordu ve Afrika Boynuzunun İslami entelektüel ve kültürel tarihinde önemli bir rol oynadı. Bununla birlikte, 19. yüzyılın sonlarında Etiyopya İmparatorluğu, Harar Sultanlığını işgal etti ve Etiyopya devletine dahil etti. Bugün Etiyopya'nın doğusundaki Harar şehri, UNESCO Dünya Mirası listesindedir ve tarihi önemi ve kültürel zenginliği ile tanınmaktadır. Adal Sultanlığı ve Harar Sultanlığı artık bağımsız siyasi varlıklar olarak var olmasa da onların mirası Afrika Boynuzu halklarının kültür, tarih ve geleneklerinde yaşıyor.

Son olarak

Etiyopya'da Osmanlı ve Adal güçleri ile mücadele, ülke tarihinin önemli olaylarından biriydi. Bölgedeki Hıristiyan ve Müslüman güçler arasındaki tarihsel gerilimi ifade etmektedir. Osmanlı-Adal ittifakı sonuçta Etiyopya'yı fethetmeyi başaramazken, çatışma ülke ve daha geniş bölge üzerinde kalıcı bir etki bıraktı. Bugün Osmanlı-Adel ve Etiyopya mücadelesi karmaşık ve iç içe geçmiş tarihleri, kültürleri ve bölgede süregelen güç ve nüfuz mücadelesini hatırlatıyor.