22 Eylül 1919:General Harbord ile Heyet-i Temsiliye Üyelerinin Görüşmesi

Millî Mücadele başlangıcındaki en önemli dış ilişkilerden, diplomatik ve askerî müzakerelerden biri, 20 Eylül 1919 Cumartesi günü Sivas'da yapılan ve üç saat kadar süren (Mustafa Kemal Paşa – General Harbord Görüşmesi)'dir. Bu çetin meselelerden biri, İstanbul ve Anadolu'da – Atatürk'ün en yakın bazı arkadaşları da dahil kabarık sayıda taraftar bulan “Manda” konusudur. Henüz General Harbord Sivas'a gelip Mustafa Kemal Paşa ile görüşmeden, Erzurum ve Sivas Kongreleri Öncesinde ve sonrasında, “Amerikan Mandası” meselesi üzerinde çeşitli yazışmalar, tartışmalar, yorum ve dedikodular yapılmıştır.

Atatürk'le birlikte Samsun'a çıkan heyette olan Binbaşı Hüsrev Gerede'nin günlüklerinden bu dedikoduların neden ve nasıl ortaya çıktığı anlaşılmaktadır.

(…) 5 Eylül 1919: Kongre canla başla çalışıyor. Tüm delegelerin ortak düşünceleri Hükümeti düşürmek ,Ulusal Direniş düşmanlarına karşı eylemde bulunmak, Manda Konusunun ise Mr. Brown ile özel görüşülmesi ondan sonra da kongrede söz konusu edilmesi kararlaştırıldı. (Gerede-Önal-2003:75)

(…) 13 Eylül 1919: Amerikalı General Kurmay Başkanı Harbord'un, biri Ermeni asıllı olmak üzere  iki subayı geldi. Heyetle görüştüler. Bunlar özel bir heyet olarak Doğu illerini ve Kars'ı gezeceklermiş. Robert Kolej öğretmenlerinden Hüseyin Bey, heyette çevirmen olarak bulunuyordu. Gelen iki Amerikalı subay heyete, Ermenistan'ın bağımsız olamayacağını, özerklik verilmesini, ancak Trabzon ve Erzurum'un Ermenistan'a verilmesi gerektiğini söylemişler.(Gerede-Önal-2003:80)

(…) 22 Eylül 1919:General Harbord ile Heyet-i Temsiliye saatlerce gizli bir görüşme  yaptı. General, Kuvayı Milliye'nin ilk kuruluş ve kapsamını, gayrı müslimler ve özellikle Ermeniler hakkındaki görüşlerimizi, yardım konusundaki düşüncelerimizi sordu. Rauf ve Ahmet Rüstem Beylerin de katılımıyla kendisine verilen cevaplarda örgütlenme ve Ulusal Birliğin oluşum nedenleri açıklanarak, ateşkes sınırları dışına çıkan bir istek ve girişim olmadığı anlatıldı.(Gerede-Önal-2003:83)

(…) Yardım konusunda tarafsız, güçlü bir devletin, bildirgenin yedinci maddesiyle sınırlı yardımına gereksinimimiz olduğu, bu tür bir yardımı memnunlukla benimseyeceğimiz söylendi (Gerede-Önal-2003:84)

27 Kasım 1919: Amerika'nın büyük gazetelerinden Chicago Tribune'un yazarı William James aynı zamanda Paris Barış Heyeti'ndeki Amerikan temsilcisi idi. Kara Vasıf bey bununla da görüşmüş. General Harbord heyeti, bizden yana bir rapor hazırlamış. Bu heyet, Türkiye'de Amerikan mandasını kabul etmek istiyor. Bizim, Amerikan Ulusu ve senatosu üzerinde etki yapmamızı öneriyorlar. (Gerede-Önal-2003:127)