Guyana'da Müslüman direnişi ve İslam topluluklarının sosyo-kültürel etkileşimi
Guyana, Amerika kıtasında bulunan bir Latin Amerika
ülkesidir. Bu ülke, kadim İslam kültürlerine binlerce kilometre uzaklıkta yer
almaktadır. Guyana'nın demografik yapısı oldukça çeşitlidir, %43'ü Hint
kökenli, %30'u Afrikalı, %20'si melez ve sadece %7'si yerli Kızılderili
nüfustan oluşmaktadır. Bu makalede, Guyana'da yaşayan Müslümanların geçmişi,
direnişleri ve günümüzdeki etkinliklerini ele almaya çalışacağız.
Guyana'nın Demografik Yapısı ve Sömürge Dönemi
Guyana'nın demografik yapısı, Amerika kıtası ve Hintliler
arasında ilginç bir bağlantıya işaret etmektedir. Üstelik, Türkçe isimlere
sahip Hintliler, Afganlılar, Araplar ve İranlılar gibi farklı kökenlere sahip
Müslüman topluluklar da bulunmaktadır. Ancak bu ilginç demografik çeşitlilik,
altında büyük bir dramı barındırmaktadır.
Guyana, Batılı sömürgecilerin bölgeye geldiği zamanlarda
temiz bir ülke ve teknik açıdan kendilerinden geri kalmış bir toplum olarak karşılaşmıştır.
Ancak sömürgeciler, tereddütsüz bir şekilde soykırım yapmış ve köleleştirme
pratiği başlatmışlardır. İnsan kaynakları hızla tükenmeye başladığında,
Hindistan'dan gemilerle inanılmaz sayıda insan Guyana'ya getirilmiştir. Bugün
750 bin nüfusa sahip olan ülkenin %43'ü Hint kökenlidir.
Guyana, 1667 ile 1884 yılları arasında Hollanda sömürgesi,
1814'ten 1966'ya kadar da İngilizler tarafından sömürülmüştür. 23 Şubat 1970'te
bağımsızlığını ilan etmesine rağmen, ülkede sömürü hala devam etmektedir. Guyana'nın
nüfusunun %7'si Müslümandır ve yaklaşık 55 bin kişiden oluşan Müslüman
topluluğu, Guyana İslam Toplumu, Guyana Ulusal Birleşik Helal Kurumu (Nuha),
Guyana Merkez İslam Teşkilatı (CIOG) ve Guyana İslam Enstitüsü gibi kuruluşlar
aracılığıyla çalışmalarını sürdürmektedir.
İşgalcilerle yapılan anlaşmanın metni Arapça
Müslüman Direnişinin İzleri Guyana'da İslam'ın izleri,
sömürgecilik döneminden önceye kadar uzanmaktadır. Guyana Müslümanlarının web
sitelerinde yer alan bilgilere göre, bölgeyi işgal eden Hollandalılara karşı
direnen yerli halk, Hollandalı zalimler arasında yapılan bir anlaşma metnini
Arapça olarak yazmıştır. Bu durum, Guyana Müslümanları tarafından özellikle
vurgulanmaktadır. Ayrıca, Hollandalıların bölgeye getirdiği köleler arasında da
birçok Müslüman bulunmaktaydı.
1763 yılında gerçekleşen büyük isyanın da İslami nitelikte
olduğu Guyana Müslümanları tarafından vurgulanmaktadır. Bugün Guyana'daki Batı
Afrika kökenli Müslümanlara "Fula" denilmektedir. 1970'lerden sonra
Müslüman bayramları Guyana'da resmi tatil ilan edilmiştir.
Guyana'da Müslümanların Uyanışı Guyana Müslümanlarının
uyanışı için çalışan Guyana Ulusal Birleşik Helal Kurumu (Nuha), 2011 yılında
kurulmuştur. En eski İslami grup olan Guyana Merkez İslam Teşkilatı (CIOG)
Guyana'da önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca, Guyana İslam Toplumu (GYTE) 1978
yılında kurulmuş ve çok yönlü çalışmalarını sürdürmektedir. Guyana İslam
Enstitüsü (GII) ise Karayipler'deki en önemli İslam merkezlerinden biri olarak
faaliyet göstermektedir. Bu enstitüde Kur'an ilimleri, Arapça ve diğer uzmanlık
alanları üzerinde eğitim verilmektedir. Mezunları, Latin Amerika'daki Müslüman
toplumlarını beslemekte ve desteklemektedir.
Türkçe İsimler ve Kültürel Bağlantılar
Guyana Müslümanlarının Türkçe ile olan bağlantıları da dikkat
çekicidir. Yapılan araştırmalar, Batılı sömürgecilerin Hindistan'dan
getirdikleri kölelerle birlikte Arap, Fars ve Türk kültürlerinin de taşındığını
göstermektedir. Urduca dilinin Hint coğrafyasında yaygın olması ve bu dilin
Türkçe'nin bir kolu olması nedeniyle, Guyana Müslümanları günümüzde Türkçe
isimler kullanmaktadır. Araştırmalar, Guyana'da hangi dillerin Türkçe, hangi
dillerin ise diğer ülke kökenli olduğunu açık bir şekilde belirtmektedir.
Siyasi Etkinlik ve İç Müslüman Ayrışmaları
1970'li yıllarda kurulan Guyana Birleşik Müslüman Partisi
(GUMP) ile siyasi hayata atılan Müslümanlar, günümüzde de siyasi arenada etkin
bir şekilde faaliyetlerini sürdürmektedir. Ancak, Guyana'da diğer Müslüman
topluluklarında olduğu gibi Sünni-Şii ve modern-geleneksel gibi ayrılıklar
maalesef mevcuttur. Guyana Müslümanlarını konu alan makalelerde, 1990'lı
yıllarda bu tür ayrışmaların keskinleştiği ve cami içinde fiziksel şiddetlere
kadar gittiği ifade edilmektedir.
Sonuç
Guyana'da Müslümanlar, yüzyıllar boyunca sömürgecilerin zulmüne karşı direnmiş ve kendi kimliklerini korumaya çalışmıştır. Müslüman topluluklar, kurdukları dernekler ve enstitüler aracılığıyla hem dini hem de kültürel açıdan etkinlik göstermektedir.