On Beşinci Yıl Kitabı’nın şahâdeti

Başvekîl Celâl Bayar, 1938’de, Kemalist Rejimin on beşinci seneidevriyesi münâsebetiyle, “Büyük Şef, millî kahraman”, “cihan tarihinin büyük hâdiselerinden biri olan” bu rejimin “kuruluşunda, bu mukaddes eserin vücude gelmesinde yaratıcı kudretile Türk milletini yeniden hayata kavuşturan Ulu Önder Kemal Atatürk’e” (s. IV’teki ithâf yazısından) arzedilmek ve Kemalist Propagandaya yeni bir malzeme kazandırmak maksadıyle, Kemalist Rejimin on beş senelik “muvaffakiyetleri”ni anlatan bir kitab hazırlatmış, kitab, artık “Ebedî Şef”in günlerinin sayılı olduğu Ekim 1938’de basılmıştı. Kitab hakkında Nasuhi Baydar’ın tanıtma makâlesine nazaran:

“Bir mermer levha üzerinde altı ok ve, önde, Büyük Şef’in enerjik hatlı o güzel başı; altında XV rakamı… Cümhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliğinin bugünlerde neşrettiği, ‘On beş yılın kitabı’, işte, bu mânalı kapak içinde 611 büyük sayfadan mürekkep azametli bir eserdir. […]

“…Milletin ve devletin on beş yıllık hayat ve faaliyetinin inkişafında müessir olmuş olan geniş ve karışık mekanizmaya dair esaslı malûmat almak istendikçe müracaat olunacak bir mecelle gibi daima okunacaktır: On beşinci yıl kitabı bir ana kitap’tır. […]

“Başucu kitabımız Nutuk’tur. On beşinci yıl kitabı da onun altına yerleştirilmeli ve birincinin koymuş olduğu prensiplerin nasıl çelik bir azimle birer birer hakikat olmuş, tatbik sahasına nasıl konulmuş olduğu ikincide rakamları, tabloları ve hartalariyle gözle görünür ve elle tutulurcasına, mütalea olunmalıdır.” (Nasuhi Baydar, “Onbeşinci Yıl kitabı”, Ulus, 25.10.1938, s. 5)

Bu resmî propaganda kitabının genişçe üzerinde durduğu (ss. 570-588) iki büyük Kemalist “zafer” de, Kemalist Târih ve Dil Tezleri ile bunları resmî tezler hâlinde işleyip propaganda eden Tarih ve Dil Kurumlarıdır. “Ulu Önder Atatürk’ün kutsal eliyle 12 Temmuz 1932 de Ankarada kurulmuş” “Türk Dil Kurumu”nun (s. 579) faâliyetlerinin bahis mevzûu edildiği Fasılda, Harf İnk̆il̃âbından başlıyarak dil sâhasında yapılan (kelime derleme, öztürkce karşılıklar kılavuzu ve l̃ugat̃ hazırlama, ihtisâs terimlerini tesbît etme gibi) çalışmalar sıralanmakta ve Dil İnk̆il̃âbının, “Büyük Şef” tarafından tâyîn edilen istikâmette, sür’at̃le hedefine ilerlemekte olduğu îzâh edilmektedir. Bu çalışmalardan mühim bir tânesi de, biraz yukarıda bahis mevzûu ettiğimiz “İlk ve Orta Öğretim Terimleri”nin tesbît ve tâmîmidir:

 

 

(Ulus, 2.11.1938, s. 1)

“Ebedî Şef”in, ölüm döşeğinde, Başvekîl Celâl Bayar’la berâber hazırladığı 1 Kasım 1938 Kamutay’ı Açış Nutku da, onun, son nefesine kadar, Türkceden bozma ve mümkün mertebe Fransızcalaşamış bir Uydurma Resmî Dil inşâ etme projesinden vazgeçmediğinin birçok delîlinden biridir…

***  

 

“Önümüzdeki ders yılı (1938-1939) için kitaplar Dil Kurumu’nun terimleriyle yazdırılmıştır”

“Son iki yıl içinde ilk ve orta öğretim okulları ders kitaplarının terimlerinden 4062 tanesi broşürler halinde öğretmenlerle ders kitabı yazanlara verilerek her birinin düşünceleri de istenilmiş ve önümüzdeki ders yılı için kitaplar da bu terimlerle yazdırılmıştır.

“Terimleri böylece saptanan bilimler matematik, fizik, mekanik, kimya, biyoloji, zooloji, botanik, jeoloji bilimleridir. Bunlardan matematik terimleri için ayrıca terimleme yollarını gösteren bir Gütbetik yapıldığı gibi, kimyada elemanların adlarıyle birleşik maddelerin adlanma metodunu gösterir bir broşür de çıkarılmış, bunların hepsi Kurum Belleteninin 23-26 sayısında da toplanmıştır. [Türk Dili Türkçe-Fransızca Belleten’in 1938’de basılan Ekim 1937 târihli 23-26. sayıları…]

“Coğrafya, kozmografya, hukuk, edebiyat, filozofi ve psikoloji terimleri de önümüzdeki yıl içinde yine broşürler halinde öğretmenlerin denemelerine sunulmak üzere hazırlanmaktadır.

“Bu terim işlerinde en ziyade Türk çocuğunun öğrendiği terimden bir mana sezmesi esas tutulduğundan [???], elden geldiği kadar, konuşma dilinin kelimeleri [???] ve bunlardan Türk ekleriyle [???] yapılabilen sözler kullanılmış, ancak tamamiyle teknik mahiyetteki sözlerin Avrupalı sanılan ve fakat asıl Türk dilinden kaynak alan [???] şekillerine de icap ettikçe yer verilmiştir.

“Orta öğretimin son safhası olan liselerde terimlerin hem karşılıkları, hem de asılları birlikte gösterilerek yüksek öğretime doğru yürüyen gençliğe Avrupa ilminden istifade kapısı da açık bırakılmıştır.

“Bütün ilk ve orta öğretim terimlerinin arkası alındıktan sonra hepsi kaynaştırılarak tam bir (Terimler Dergisi) halinde ortaya konacaktır.

“İhtisas ve yüksek öğretim terimleri de bu derginin ikinci cildi için hazırlanacaktır.” (On Beşinci Yıl Kitabı, CHP Yl., 1938, s. 582)

Yine bu îzâhattan da anlaşılacağı vechiyle, Kemalist Totaliter Rejimin Uydurma Dil inşası çalışmaları, “Ebedî Şef”in ölüm döşeğinde yattığı günlerde dahi, onun tarafından tâyîn edilmiş istikâmette, hızını kesmeden, aksamadan sürüp gitmiş, “Millî Şef” devrinde aynı tempoyle devâm etmiş, netîcede, Kemalist Uydurma Dile, bir taraftan ders kitabları, resmî yazışmalar, Devlet Radyosu yayınları, dîğer taraftan Uydurmaca 1945 Anayasası ile resmî dil statüsü kazandırılmıştır.