-Ruzname; Kelime Günlüğü’nden-

 

Bir de “genel kültür” var tabii…

Kültür, temelde sosyal bir mesele ve sosyolojinin konusu. Kültür kelimesinin Fransızcadan dilimize geçtiği, dolayısıyla ithal bir kelime ve kavram olduğu üzerinde durmuştuk.

Kültürün birçok alt birimi mevcut. Konusuna göre “siyasal kültür”, “popüler kültür”, “maddi kültür” gibi… Bir de kitlelerin toplumdaki konumuna ve tutumuna göre alt birimleri var: “Alt kültür” ve “karşı kültür” gibi…

Peki burada genel kültür neye göre konumlanıyor?

Kabaca genel kültür, bir toplumdaki kültürün veya kültürlerin genel öğrelerine dair bilgi birikimi olarak tanımlanıyor. Başka bir tanımda ise bilgi değil toplumsal birikim olduğundan dem vuruluyor.

Kavramın Türkiye’deki konumlanış şekillerine bakınca iki tanım da kavramı karşılar niteliklikte. Ancak başka bir sıkıntı var.

Sosyoloji sözlüklerinde, akademik makalelerin birçoğunda böyle bir kavram yer almıyor.

İngilizcede “general knowledge” diye bir kavrama karşılık geliyor ve sınavlarda özel bir soru başlığı olarak niteleniyor. Diğer taraftan bu tamlama genel kültür değil, genel bilgi demek. Yukarıdaki tanımlamadan da anlaşılacağı üzere ikisi aynı şey değil.

Fransızcada “culture générale” olarak bir ayrım var ancak yine sınav sorusu kapsamında bir başlıklandırma.

“Genel kültür”, bizde de en çok sınavlarda bir soru teması olarak karşımıza çıkıyor. Televizyon kültürüyle birlikte ekrana gelen bilgi yarışması programlarından hatırlayanlarınız vardır. Daima “genel kültür” başlıklı bir bölüm bulunurdu. Hâlen bol para vadeden bilgi yarışmalarında, sorunun niteliğine göre bir soru sınıfı olarak zikrediliyor.

Genel kültür diye sorulan sorular aslında kültürün alt birimlerinden birine dairse de o birimi zikretmek yerine genel kültür demek daha makul görünüyor. Bu duruma bir medya geleneği diyebilirdik. Ancak durum bununla sınırlı değil.

Eğitim kurumlarınca yapılan sınavlarda ya da mesleki yeterlilik sınavlarında da bir bölüm olarak yer alabiliyor ya da sınava hazırlık esnasında adı konulmamış bu türden soru öbeklerine çalışırken genel kültür olarak başlıklandırılıyor.

“Genel kültür” bir sosyolojik kavram olarak yer bulamasa da bir şekilde hayatımıza yerleşmiş durumda. Murat Tanrıkulu “Türkiye coğrafyasında genel kültür, alt kültür ve mozaik kültür” başlıklı makalesinde genel kültürü millî ve hâkim kültür olarak tanımlıyor, “Genel(millî, hakim) kültür bütün yöre kültürlerinin matematiksel toplamıdır. Millî kültür denince yerellikten çıkmış, onu aşarak yurt bütünlüğünde, bütün bir millet tarafından benimsenmiş ortak değerleri, yaşama biçimlerini ve bunlara bağlı unsurları anlıyoruz.” diyor.

Yukarıdaki gibi millî ve hâkim kültür üzerinden tanımlandığında “genel kültür”, yarışma programlarında kimi zaman günlük gazetelerde derlenip toplanan bilgileri andıran içeriklere verilen başlık olmaktan çok daha farklı ve değerli bir alana taşınmış oluyor. Hatta bu tanım tarihselliği sebebiyle kültürü de aşıyor.

Ülkemizde günlük dilde kavramların doğru şekilde yer bulması günden güne zorlaşırken atıf yaptığımız makalede olduğu gibi, bilinenin ötesine geçen ve çözüm getiren anlamlandırmaları kamuoyuyla paylaşmak önemli.

Herkesin kullandığı ama ne anlama geldiğini tam kavrayamadığı bu türden kavramların üzerinde durmak ve didaktik olmaktan uzakta gündemi de içine alan yaklaşımlarla netleştiremeye gitmek ve bilgilendirmede bulunmak bir münevverin görevi değildir de nedir?