İnsanlık tarihine bakıldığında, son 200 yıllık süreçte pek çok bilimsel gelişimin gerçekleştiği görülür. İnsanın bilimsel bilgi üretmesinin bir sonucu olarak, teknolojik ilerlemeler ortaya çıkmıştır. Başlangıçta, insanın kontrolü altında olan teknoloji, günümüzde insanı kontrol eder hale gelmiştir. Bu noktada teknolojinin insan yaşamına sağladığı faydaları kadar zararları da vardır.

 

Teknolojinin gelişimi ile birlikte öncelikle bilgisayarlar, hayatımızda yer almıştır. Daha sonra internet ve akabinde akıllı telefonlar yaşamımızın önemli bir parçası olmuşlardır. İnternetin ortaya çıkmasında; soğuk savaş döneminde stratejik iletişim ve güvenilir bir ağın oluşturulması isteği, askeri alandaki iletişim kopukluklarını önlemek amacı, bilim adamları ve araştırmacılar tarafından bilgi ve kaynak paylaşımı isteği, bilgisayar teknolojisinin gelişimiyle büyük miktarda verinin işlenmesi ve depolanması gibi nedenler etkili olmuştur. Akıllı telefonların ortaya çıkmasında; mikro elektronik ve bilgisayar teknolojisindeki ilerlemeler, taşınabilir bilgisayar ihtiyacı, iletişim ve bağlantı ihtiyacının doyurulması isteği (metin mesajları, e-postalar, sosyal medya aracılığı ile), mobil internet erişiminin sağlanması (böylece internet üzerinden bilgi arama, çevrimiçi alışveriş yapma ve sosyal medyada etkileşime geçme gibi pek çok etkinlikte bulunabildik), kamera sistemlerindeki gelişmeler (fotoğraf ve video çekimi imkânı sunması), dijital medya üretimi (bu sayede müzik dinleme, video izleme, kitap okuma ve diğer dijital medya içeriklerine erişim gerçekleşti), App Store ve Google Play Store benzeri uygulama ekosistemlerinin ortaya çıkması gibi nedenler etkili olmuştur. Sosyal medyanın ortaya çıkmasında, internetin yaygınlaşması, eğlence ihtiyacının doyurulma isteği, insanların diğer insanlarla kolay ve hızlı iletişim kurma isteklerinin olması, insanların toplumsallaşma ve ait olma ihtiyaçlarını doyurma isteklerinin varlığı,  insanların sosyal medya ile fotoğraf, video ve yazı gibi içerikleri paylaşma istekleri, hızlı bir şekilde toplumsal haberlere ulaşma isteği, ürün ve hizmet tanıtma isteği gibi nedenler etkili olmuştur.

 

İnternet, sosyal medya ve akıllı telefon gibi teknolojilerin yaşamımızda yer alma nedenleri neleridir? Bu tür teknolojilerin yaşamımızda yer almalarının pek çok nedeni vardır. Öncelikle, ihtiyaçlarımızı karşılamalarıdır. İnternet aracılığı ile bilgiye hızlı bir şekilde ulaşım, cep telefonları ile iletişim ve sosyal medya ile ait olma ihtiyacımızın karşılanması gerçekleşmektedir. İkinci olarak, dünyanın dönüşmesidir.  Dünyadaki pek çok toplum tarım toplumundan sanayi toplumuna doğru bir dönüşüm yaşamıştır. Bu dönüşümün bir yansıması olarak dijitalleşme ve internet yaygınlaşarak; iletişim, eğitim ve kültürel alışkanlıklarımızı değiştirmiştir. Üçüncüsü, kapitalist sistemin etkisidir. Bu sistem tüketim odaklı bir yaşamı insanlara sunmaktadır. Bu noktada, teknoloji şirketleri arasındaki rekabet yenilikçi ürünlerin ve hizmetlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Dördüncüsü, araştırma ve geliştirme etkinliklerinin artmasıdır. Bu sayede yeni teknolojiler keşfedilmiş ve var olan teknolojiler de iyileştirilmiştir. Beşincisi, tüketici talepleridir. İnsanlar, daha hızlı daha kullanışlı ve daha güçlü ürünlere ulaşmak istemektedirler. Altıncısı, küreselleşme sürecini deneyimlememizdir. Globalleşen dünyada, iletişim ve ticaretin artması, teknolojinin gelişmesine olanak sağlamıştır. Yedincisi, maliyetleri azaltma isteğidir. Yeni teknolojiler, zamandan ve iş gücünden tasarruf sağlamaktadır.

 

İnsanlar; internet, sosyal medya ve akıllı telefon gibi teknolojileri hangi amaçlar için kullanırlar? Birincisi, ait olma ihtiyacını doyurmaktır. Bu gibi teknolojik unsurlar, insanların diğer insanlarla bağlantı kurmalarını, paylaşımlar yapmalarını ve bilgi alışverişinde bulunmalarını sağlayarak onların ait olma ihtiyaçlarının doyurulmasına olanak tanır. İkincisi, bilgi edinmek amacıyla araştırma yapmaktır. Bu gibi teknolojik yapılar, çok hızlı bir şekilde bilgi edinmeye (haberleri takip etmek ve eğitici içeriklere ulaşmak) olanak tanır. Üçüncüsü, fotoğraf ve video paylaşımı yapmaktır. İnsanlar, cep telefonlarının sağladığı yüksek çözünürlüklü kameraları sayesinde fotoğraf ve video çekimleri yaparlar ve bunları gerektiğinde paylaşırlar. Dördüncüsü,  eğlence ihtiyacını doyurmaktır. Bu gibi teknolojik yapılar; video içerikleri, müzikler ve oyunlar aracılığı ile bireylerin eğlence ihtiyaçlarının doyurulmasına olanak tanırlar. Beşincisi, iş ve eğitim amacıyla kullanmaktır. Günümüzün modern dünyasında bu gibi teknolojik yapılar, iş ile ilgili iletişim, dosya paylaşımı, çevrimiçi derslere erişim, dijital öğrenim materyallerinin hazırlanması ve kullanılması gibi noktalarda bireylerin iş yaşamlarını ve eğitim hayatlarını kolaylaştırır. Altıncısı, alış-veriş yapma olanağı sağlar. Bu yapılar aracılığı ile taksi çağırma, yemek siparişi verme, çevrimiçi bankacılık hizmetlerini gerçekleştirme gibi pek çok alış-veriş etkinlikleri gerçekleştirilir. Yedincisi, kişilerin günlük yaşam aktivitelerini düzenlemelerine yardımcı olur. Bu gibi teknolojik yapılar; takvim uygulamaları, not alma uygulamaları, hatırlatmaları ve diğer araçları sunarak insanların günlük görevleri ve planları üzerinde kontrollerini sağlar

 

İnternet, sosyal medya ve akıllı telefon gibi teknolojileri kullanmak genel olarak ne gibi problemlere yol açar? Öncelikle, bireylerin bağımlılık yaşamalarına neden olur. İnsanlar teknoloji bağımlılığı nedeni ile zamanlarını yönetmez hale gelirler ve gerçek dünya ile etkileşimden uzaklaşırlar. İkincisi, sahte haberlere ve manipülasyona maruz kalmaya neden olur. Sahte ve yanıltıcı bilgilere maruz kalmak, insanların etkilenmelerine ve toplumda yanlış anlaşılmalara neden olur. Üçüncüsü, kişisel yaşamın gizliliği zarar görür. İnsanların kişisel bilgilerini, fotoğraflarını ve konum bilgilerini paylaşmaları, onların kişisel yaşamlarının gizliliklerini ortadan kaldırır ve insanların güvenlik riskleri yaşamalarına neden olur. Dördüncüsü, bilgiye aşırı bir şekilde maruz kalmaktır.  İnsanlar, aşırı bir şekilde bilgi yüküne maruz kaldıklarında stres yaşarlar ve bu bilgileri düzenlemek onlar için sorunlu haline gelir. Beşincisi, iletişim sorunlarına neden olur. İnsanlar için yüz yüze iletişimin yerini çevrimiçi iletişimin alması, insanlarla olan duygusal bağları zayıflatabilir. Bu da insanların sosyal becerilerini zayıflatır. Altıncısı, fiziksel sağlık sorunları yaşamaktır. Teknolojik aletlerle uzun süre zaman geçirmek; görme, işitime ve uyku problemlerine neden olur. Yedincisi, bilişsel süreçlere zarar verir. Bireylerin dikkatlerinin dağılmasına, bilişsel yüke neden olarak yürütücü belleğin çalışmasına engeller.  Sekizincisi, teknolojik aletleri saldırganlık aracı olarak kullanmaktır. Bireyler, siber zorbalık davranışları sergileyerek siber kurbanların ortaya çıkmasına neden olurlar. Dokuzuncusu, psikolojik sorunlar yaşamaktır. Özellikle sosyal medyada yapılan karşılaştırmaların etkisiyle, düşük özsaygı, beden imajı, anksiyete gibi problemler yaşamaktır.

 

İnternet, sosyal medya ve akıllı telefon gibi teknolojileri kullanmak öğrencilerin ne gibi problemler yaşamalarına neden olur? Öncelikle, dikkat dağınıklığı ve odaklanma problemlerine neden olur. Gerek sınıf içerisinde gerekse ev ortamında öğrencilerin dikkatlerinin dağılmasına sebep olur. İkincisi, zaman yönetimi problemlerine neden olur. Sürekli olarak sosyal medya ve akıllı telefonlarla uğraşmak, öğrencilerin ders çalışma ve ödevlerine ayırmaları gereken zamanı engeller. Üçüncüsü, özsaygının düşmesine neden olur. Özellikle idealize edilmiş yaşam şekilleri ile kişilerin kendilerini karşılaştırmaları onların özsaygılarının düşmesine neden olur.  Dördüncüsü, motivasyon ve katılım sorunlarına neden olur. Öğrencilerin ders ortamında sosyal medyayı ya da interneti kullanmaları, dersle olan bağlılıklarının azalmasına ön ayak olur. Beşincisi, hızlı bilgi tüketimine ve yüzeysel öğrenmeye neden olur. Öğrenilenlerin bilişsel sürece dâhil edilmesinde araştırma ve analiz yapmak önemlidir. Hızlı bilgi edinimi bu süreçlere engel olur. Altıncısı, sınıf içi etkileşimleri azaltır. Bu tür teknolojik yapılarla uğraşmak, sınıf içi grup çalışmalarına, öğretmen ve öğrenci etkileşimlerine zarar verir. Yedincisi, dijital sahtekârlığa neden olur. Öğrenciler, bilgi kopyalamak ve sahtekârlık gibi olumsuz davranışlar sergilerler. Sekizincisi, dijital bağımlılığa neden olur. Sosyal medya ve akıllı telefon bağımlılığı gibi bağımlılıklara yol açar. Dokuzuncusu, dil ve iletişim becerilerini zayıflatır. Hızlı ve kısa metinlere sürekli bir şekilde maruz kalmak öğrencilerin dil ve iletişim becerilerini zayıflatır.  Onuncusu, fiziksel sağlık sorunlarına neden olur. Öğrenciler bu yapılara uzun süreli maruz kaldıkları zaman omurga, görme ve işitme ile ilgili sorunları yaşarlar. On birincisi, akademik başarısızlığa neden olur. Bu gibi yapılar, öğrencilerin ders çalışma sürelerini azaltır. Öğrenmeye ayrılan süre azaldıkça akademik başarısızlık görülür.

 

İnternet, sosyal medya ve akıllı telefon gibi teknolojilerin oluşturduğu problemleri önlemek ve çözmek için neler yapılabilir? Öncelikle, bu araçları bilinçli bir şekilde kullanmak gerekir. İçerik kontrolü yapmak, ekran süresini sınırlamak, belirli aralıklarla kullanmak, bizi endişelendiren ve stres yaşamamıza neden olan içeriklerden uzaklaşmak gibi tepkiler bilinçli alışkanlıklara örnektir. İkincisi,  gerçek dünyadaki bireylerle gerçek ilişkiler kurmaktır. Bu noktada aile ve arkadaşlarla daha fazla zaman geçirmek ve bağları güçlendirmek gerekir. Üçüncüsü, ilgilerimize ve yeteneklerimize hitap eden hobilere ve faaliyetlere yönelmektir. Bu bağlamda kitap okumak, müzik aleti çalmak, spor yapmak ve yürüyüşler gerçekleştirmek gibi aktiviteler etkilidir. Dördüncüsü,  teknoloji detoksu yapmaktır. Teknolojiden belirli bir zaman diliminde uzak durmak, fiziksel, ruhsal ve bilişsel olarak kendimizi iyi hissetmemize yardım eder. Beşincisi, mahremiyet ve güvenlik bilinci oluşturmaktır. İki faktörlü kimlik doğrulama ve parolaları güçlendirme gibi önlemler mahremiyet için önemli adımlardır. Altıncısı, bu konuda ebeveynlerin çocuklarına rehberlik yapmalarıdır. Çocuklarla açık iletişim kurmak, ebeveyn denetim araçlarını kullanmak çocukların bu araçları daha güvenli bir şekilde kullanmalarına yardımcı olur. Yedincisi, dijital okuryazarlık becerilerini geliştirmektir. İnternet, akıllı telefon ve sosyal medya konusunda dijital okuryazarlık eğitimi oluşturmak etkili bir önleyicidir. Sekizincisi, uyku düzenini ayarlamaktır. Yatmadan önce gevşeme ve hafif egzersiz yapmak sağlıklı bir uyku deneyimi yaşamamıza yardımcı olur. Dokuzuncusu, okullarda psiko-eğitim programları uygulamaktır. Teknoloji bağımlılığı, konusunda grup rehberliği ve psiko-eğitim çalışmaları yapmak gerekir. Onuncusu, öğrencilere teknoloji kontrolünü öğretmektir. Teknolojiyi, kontrollü kullanmak için öz kontrol becerilerini öğretmek etkilidir. On birincisi, dijital araçları pedagojik amaçla kullanmaktır. Bu araçları öğrencilerin öğrenmelerini, derse bağlılıklarını ve motivasyonlarını artırmak için kullanmak gerekir.

İlahi dinler açısından da teknoloji ile zaman geçirme konusu ele alınabilir. Öncelikle, ilahi dinlere göre insanlar, bu hayatta bir kez yaşayacaklardır. İnsanın ömür dakikaları çok önemlidir. Bu konuda Araf Suresi 34. ayette: “Her ümmet için takdir edilmiş belli bir süre vardır. Bu sürenin sonu geldiğinde artık onu ne bir an geciktirebilirler, ne de bir an öne alabilirler.” şeklinde ifade edilerek zamanın etkili kullanılmasına işaret edilmektedir. Teknolojik yapıları kullanırken bu gerçeği dikkate almak gerekir. İkincisi, ilahi dinlere göre insanların yaşamın anlamını ve amacını yakalamaları önerilmektedir. Bu konuda Mü'minûn Suresi 115. ayette: “Sizi sırf boş yere yarattığımızı ve sizin artık huzurumuza geri getirilmeyeceğinizi mi sandınız?” şeklinde ifade edilerek yaşama anlam yüklememiz ve bu doğrultuda hareket etmemiz istenmektedir. Bu noktada yaşamın amacı; yeteneklerimizi geliştirmek, manevi açıdan yücelmek, Yaratıcımızı bilmek-tanımak ve sevmektir. Teknolojiyi bu amaç doğrultusunda kullanmak işlevseldir. Üçüncüsü, ilahi dinlere göre dünya hayatının anlamını yakalamak, zamanı etkili kullanmak için işlevseldir. Bu konuda Enam Suresi 32. ayette: “Dünya hayatı bir oyun ve eğlenceden başka değildir! Ahiret yurdu ise Allah’a karşı gelmekten sakınanlar için daha hayırlıdır. Hâlâ aklınızı başınıza almayacak mısınız?” şeklinde ifade edilmektedir. Bu noktada günlük yaşamda teknolojiyi kullanım amaçlarımızı düşünmemiz etkili olabilir. Dördüncüsü, ilahi dinlere göre zamanı doğru kullanmanın ödülü olacaktır. Bu konuda Araf Suresi 42. ayette: “İman edip salih ameller işleyenlere gelince ki biz kimseyi gücü yetmediği şeylerden sorumlu tutmayız, işte onlar cennetin yâranı ve yoldaşlarıdır; orada sonsuzca kalacaklardır.” şeklinde ifade edilmektedir. Bu noktada teknolojiyi her iki dünyamızdaki mutluluğu yakalamak için kullanmak gerekir.

 

 

Sonuç olarak teknoloji çağında yaşıyoruz. Psikolojide gelişimin en önemli ilkesi, gelişimin geri döndürülemez olduğudur. Bu noktada teknoloji çağından geri dönmek mümkün değildir. Unutmayalım ki zaman en büyük hazinedir. Bu hazine; geri döndürülemez, ödünç alınmaz ve durdurulamaz. O halde yaşamımıza anlam yükleyerek teknolojiyi; iyilikte, hayırda, gelişimde, öğrenmede, insanlara destek sunmada kullanalım.