Kendilerinden biri olarak gördükleri adam için Sefarad usûlü cenâze âyini

Husûsen Sefarad Yahûdilerinin, “kendilerine karşı her zamân hayırhâh davranan” ve kendilerinin de “ona karşı hep bir babaya duyulan muhabbet ve hürmet hisleriyle meşbû oldukları” “Türkiye’nin hal̃âsk̃ârı, ölümsüz Atatürk’ün kaybı” karşısında faâliyetleri, bu kadarla kalmadı. Onu kendilerinden biri olarak gördükleri için, çok daha mânîdâr bir faâliyette bulundular. Bu, Berit Şalom Havrası’nda 13 Ocak 1939 târihinde onun için icrâ ettikleri Sefarad usûl̃ü cenâze âyini idi. Hem de Türkiye’nin resmî temsîlcilerinin iştirâkiyle!

Mustafa Kemâl̃ için Sefarad Havrasında cenâze âyinine dâir birkaç haber

Mustafa Kemâl̃’in Berit Şalom Sefarad Havrasındaki resmî cenâze âyini hakkında esâs kaynağımız, bu cemâat̃in nâşiriefkârı olan Le Judaïsme Séphardi’dir. Aşağıda mezk̃ûr âyini bu mecmûaya istinâden tafsîl etmeden evvel, onunla al̃âkalı üç mêhaz daha zikredeceğiz. Bundan maksadımız, bâhusûs, Fransız, Amerikan, -tabîatiyle- Yahûdi, hattâ neredeyse dünyâ efk̃ârıumûmiyelerinin günü gününe vâkıf oldukları bir hâdisenin, Anadolu efk̃ârıumûmiyesinden neredeyse bir asır zarfında saklanmış olduğu vâkıasına dikkat̃i çekmekdir. Bunu rahatça yapabiliyorlar; çünki şu sağ olasıca Millet, asırlık uykusundan bir türlü uyanmıyor, uyanamıyor! Davul-zurna az geliyor, top atsanız o da az geliyor!

Haber, Fransa’nın îtibârlı bir gazetesinde hemen iki gün  sonra duyurulmuştu

Binâenaleyh, aslında, bizim yaptığımız, bir bakıma, mâl̃ûmu îl̃âmdır.

Filhak̆îka, 13 Ocak 1939 günü icrâ edilen cenâze âyini ile alâkalı haber, o zamân Fransa’nın en köklü ve îtibârlı gazetelerinden olan Journal des débats politiques et littéraires isimli gazetenin hemen iki gün sonraki (15 Ocak 1939) nüshasında (s. 2) intişâr etmişti.

Haber aynen şöyleydi:

“Dün, öğleden sonra, Türkiye Cumhûriyeti’nin geçenlerde kaybedilen müessis Cumhûr Reîsi Kemâl̃ Atatürk’ün rûhunun huzûru için, Pâris, Saint-Lazare Sokağı, 18 Numaradaki Berith Chalom Mâbedi’nde bir âyin icrâ edilmiştir.

“Pâris Hahambaşısı Julien Weill’in riyâset ettiği âyin, merâsime mukaddes mumları yakmakla başlıyan ve [müteveffâ hakkında] bir nutuk îrâd eden Hahambaşı Dr. Ovadia mârifetiyle icrâ edildi. Müteâk̆iben, Mûsevî Dînî Cem’iyeti Reîsi Dr. Modiano tarafından Fransızca ve Robert Mitrani tarafından da Türkce birer nutuk îrâd edildi. İl̃âhîler, hânende (“cantor”) José Papo [metnin aslında sehven “Pape”] tarafından terennüm edildi.

“Âyin, Fransa ve Türkiye ile bu memleketlerin Cumhûr Reîsleri için duâlar edildikden sonra, İstik̆l̃âl̃ Marşı’nın ve [Fransız millî marşı] Marseyyez’in okunmasıyle nihâyete erdi.”

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Fransa’nın köklü ve îtibârlı gazetesi Journal des débats politiques et littéraires’in 15 Ocak 1939 târihli nüshasının 1. sayfası ve (2. sayfasında) Mustafa Kemâl̃ için Berit Şalom Sefarad Havrası’nda cenâze âyini icrâ edildiğine dâir haber… Aslında, bizim yaptığımız, bir bakıma, mâl̃ûmu îl̃âmdır…

***  

 

 

Sefarad Yahûdileri hakkındaki bir kitabda aynı haber

Bu haber, daha fazla tafsîl̃âtla, 2014’te Amerika’da (California: Stanford University Press tarafından) neşredilen ve bir vesîka derlemesiyle Sefarad târihini tanıtan Sephardi Lives: A Documentary History, 1700-1950 isimli 480 sayfalık kitabda da (ss. 369-371) tekrâr ediliyor. Kitab, iki Amerikalı Yahûdi Târih Profesörü tarafından hazırlanmıştır: Julia Phillips Cohen (Vanderbilt University Öğr. Âzâsı) ve Sarah Abrevaya Stein (University of California Öğr. Âzâsı).

Kitabın “1939’da, Pâris’deki Bir Havrada Atatürk Şerefine Âyin” başlıklı metninde:

“Sefarad Cemâat̃i, 13 Ocak 1939 günü, Berit Şalom Mâbedi’nde, Türkiye’nin Kurtarıcı ve İnk̆il̃âbcısı Atatürk’ün hâtırası için bir cenâze âyini (‘a funeral service’) icrâ etmiştir”

denildikden sonra cenâze âyini ve iştirâk̃ciler hakkında bilgi verilmektedir. Buna göre:

“Mâbed, bu âyin için, Lévi-Rivet Şirketi tarafından dekore edilmiştir… Siyah tülle örtülü iki Türk bayrağı, Ahid Sandığının iki tarafına yerleştirilmiş, Türkiye Başkonsolosu tarafından emânet verilen bir Atatürk portresi, galeriye asılmıştır… Sefarad Hahambaşısı N. J. Ovadia, bir cenâze nutku îrâd etmiş, cemâat̃ ayağa kalkarak hürmetk̃âr bir sessizlik içinde İlâhîci José Papo tarafından terennüm edilen ‘Şiviti’yi (Mezâmir 16:8-9. Mısrâlar) dinlemiştir… Koro ise, ‘Adonay, ma Adam’ ve ‘Tehilat Adonay’ il̃âhîlerini söylemiştir. ‘Yâ Rabbi, insan nedir?’ mânâsına gelen bunlardan birincisi (Mezâmir 144: 3-4), an’anevî bir Mûsevî cenâze il̃âhîsidir… ‘Allâh’a Duâ’ mânâsına gelen ikincisi de yine Mezâmir’den (145:21, 115: 18, 118: 1 ve 106: 2) bir parçadır…”

Metnin devâmında, Âyine iştirâk̃ edenler zikrediliyor: “Kemalist Türkiye”yi Pâris’de temsîl eden Hâriciyeciler, v.s.