7) Klientalist Postmodern Cemaatin Türkiye'yi Totaliter Bir Devlet Haline Getirmesi

Bütün bu baskıcı yönetim tarzından dolayı yabancı gözlemciler, Türkiye'nin rejimine ‘totaliter rejim' tanısı koymaktaydılar.1931'lerin Amerikan Büyükelçisi J. G. Grew, hükûmetine verdiği raporda, CHF'dan “Recep Bey'in Partisi” diye söz etmekte ve aynen şunları yazmaktadır: “Aynı zamanda Halk Partisi'nin bir baştan bir başa yeniden örgütlenmesine girişildi. Eğer çıkardığım sonuçlarda yanılmıyorsam, bu yeniden örgütlenme, Halk Partisi'nin Faşist ilkelere dayanan bir siyaset örgütüne döndürecek: Faşizmin Türkçesi ise: “Yeni Kemalizm” olacaktır. TC'nin idare şekli, artık demokratik bir idare olmayıp İtalya'da tatbik edilen totaliter rejimin aynı olan bir idaredir”  (Kabaklı,1989:323).

O günün Türk devlet yapısını tahlil eden yabancılar da aynı bilgilerle karşılaşmışlar, icranın aşırı kuvveti ve “Cumhurbaşkanı'nın hiç bir demokraside rastlanmayacak ölçüde yetkilerine temas ederek şeflik devri'nin varlığına atıf yapmışlardı” (Toynbee,2000:99).

Engin Ardıç'a göre bu sistemin adı otarşi idi. “Ortaya mükemmel bir otarşi çıkmıştı. Kimse ağzını açamıyor, ancak kendisini hür zannediyordu”  (Ardıç,2003).

Ahmet Ağaoğlu, Sabiha Sertel gibi devrin aydınlarının ikazlarına rağmen “rejimin diktatörlüğe geçmesini kolaylaştıran” (Sertel Sabiha,1987:67). tüm düzenlemeler yapılmış, ortaya başka benzerine rastlanılmayan “bir meclis diktatörlüğü rejimi” (Ateş,1998:37). çıkmıştı.

Başar'a göre; “Ne seçimler, seçim; ne Meclis, meclisti. Değil bir parti, bir esnaf cemiyeti dahi serbest şekilde kurulup çalışacak durumda değildi” (Başar,1956:30).

Devrin yerli ve yabancı şahitleri hãdiselere belirli mefhumların içinin doldurulup doldurulmadığı açısından bakıyorlar ve neticesini ilan ediyorlardı. Mesela; Arnold Toynbee'ye göre “Türk rejimi, tipik bir oligarşik despotizmdi” (Toynbee,2000:97).

Şeflik Rejimi altında sistemin parlamenter yapısı da içten içe çürümeye uğramıştı. Seçimler sırasında ‘Milletvekili adayları M. Kemal tarafından atamayla tesbit olunuyorlardı.' 1923 yılındaki Teşkilatı Esasiye Kanunu tartışmaları sırasında Meclisi feshetme selahiyeti isteyen, ancak bu talebi kabul edilmeyen Mustafa Kemal, şimdi birkaç yıl sonra Meclisin tek hakimiydi.1935 yılına gelindiğinde rejim bir frankeştayn gibi Şef'in dahi kontrolünün dışına çıkma tehlikesi gösterir. O Kadar ki “1935 seçimlerinde Mustafa Kemal, Halk Fırkalı olan 2. seçmenlere müstakil mebus adaylarını seçtiremez ” (Uyar,1999:162)

Devrin yapısını en çarpıcı şekilde tasvir eden tahlillerden biri yabancı bir gözlemciye aittir. Paul Gentizon, o günkü Türkiye'yi anlatan eserinde Ankara Hükümeti'ni çok değişik yönleriyle değerlendirdikten sonra, Şeflik Türkiyesi'nin işleyişine ışık tutan şu kayıtları düşer: Yakından bakılınca durum değişiktir. ‘Takriri Sükun Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden sonra ülkede siyãsî hürriyet kalmamıştır. Sadece hükümeti oluşturan tek parti, yetkileri kullanmaktadır. Politik güçlerin işleyişi tamamen yasaklanmıştır. Muhalefet kaldırılmıştır. Basın hemen hemen resmî duruma gelmiş, verilen parolaya göre hareket etmektedir” (Gentizon,1983:171).

Doç. Dr. Aykut Kansu'ya göre ise 1923'deki yeni yapı, Meşrutiyet devrinde oluşturulmuş parlamento üstünlüğünden bir geriye dönüştü. “1931'deki Halk partisi Kongresiyle  ülkede Korporatist bir rejim kurulmuştu” (Kansu:2005).

Hadiseler, “Kuvvetlerin beraberliği ferdi saltanat olur'” (Ağaoğlu Samet,1993:280). diyen Ahmet Ağaoğlu'nu haklı çıkarmıştı.

Cumhuriyet Gazetesi'nin 1934 yılındaki haberine göre; Türk Kadını Hakların En Büyüğünü Almıştı. Hiç kimsenin aklına “Neden bunun için 11 yıl beklenildi?” diye sormak gelmiyordu. Halbuki Nezihe Muhiddin'in CHP'den önce Kadınlar Halk Fırkası'nı kurup, Atatürk'ten 10 yıl önce kadınlara seçme ve seçilme hakkını istemişti (Oğur,2013)

Dönemin bir çok aydını gibi Cumhuriyet'le birlikte Demokrasi hayalleri kuran Sabiha Sertel'in de “Demokrasi hayali böylece suya düşmüştü” (Sertel Sabiha,1987:192).

 

KAYNAKÇA

Ağaoğlu Samet, (1993), Siyãsî Günlük,İstanbul:İletişim Yay

Ahmad Feroz,(1999), Modern Türkiye'nin Oluşumu,İstanbul:Kaynak Yay

Akandere Osman, (1998), Milli Şef Devri, İstanbul:İz Yay

Altınay,A.ve Bora,T.(2002),“Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Der. Tanıl Bora, Cilt:4 İstanbul: İletişimYay

Arzık Nimet, (1966), Anılar 1,  İstanbul:Kaynak Yay

Banguoğlu Tahsin-Yazıcı Olcay, (2001), Eğitim ve Kültür Trajedimiz, İstanbul: Marifet Yayınları

Başar A. Hamdi, (1956), Demokrasi Buhranları, İstanbul:Türkiye Basımevi

Belge Murat,(2011),Militarist Modernleşme, İstanbul, İletişim Yay

Birler İ.Hakkı,  Hristidis  Şengül Kılıç, Ergüz Ersel,(2010) CHP'li Yıllar, Ankara:İş Bankası Yay

Bozbeyli Ferruh,(2009),Yalnız Demokrat, İstanbul:Timaş Yayınları

Bozdağ İsmet, (1972), Bir Çağın Perde Arkası, İstanbul:Kervan Yay

Cebeci M.Cemal (2014), Doksanüç Yılın Ardından,Hatıralarım,Ankara:Kimder Yay

Cebesoy Ali Fuat,(2007), Siyasi Hatıralar, İstanbul:Temel Yayınları

Dilipak Abdurrahman,(1989), Cumhuriyete Giden Yol, İstanbul: Beyan Yayınları

Dodd C. H., (1984),Uluslararası Atatürk Sempozyumu, Türk Devrimi Üzerine Düşünceler, Ankara: İş Bankası Yay

Doğan D. Mehmet,(2005),Darbeler, Müdahaleler ve Siyasi Sistem, İstanbul: İz Yayıncılık

Doğan D. Mehmet,(2014),Türkiye Cumhuriyeti Tarihine Giriş, Ankara:Yazar Yayınları

Ekinci Necdet, (1997), Çok Partili Hayata Geçişte Dış Etkenler, İstanbul:T.D. Yay.

Ertunç Ahmet Cemil,(2010) Cumhuriyetin Tarihi,İstanbul:Pınar Yay

Findley Carter V,(2015),Modern Türkiye Tarihi,İslam Milliyetçilik ve Modernlik,1789-2007 İstanbul:Timaş Yayınları

Gentizon Paul,(1983), M. Kemal ve Uyanan Doğu, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay

Giritli İsmet,(1984), Uluslararası Atatürk Semp, Kemalist İdeoloji ve Nitelikleri,Ankara: İş Bankası

Goloğlu Mahmut, (1974), Tek Partili Cumhuriyet, Ankara:Kalite Matb.

Grew John,(2000), Türkiye Hatıraları,  İstanbul:Cumhuriyet Gaz. Yay

Heyet, (1934), Askerin Ders Kitabı, (1934), Ankara: Büyük Erkanı Harbiye Matbaası

Kabaklı Ahmet,(1989),Temellerin Duruşması, İstanbul: Türk Edebiyat Vakfı Yay

Kadirbeyoğlu  Zeki, (2007), Hâtıralar, İstanbul: Sebil Yay

Karatepe Şükrü,(1993),Tek Parti Devri, İstanbul:Ağaç Yay 

Karaveli Orhan, (1999), Bir Ankara Ailesinin Öyküsü,İstanbul:Pergamon Yay.

Karpat Kemal,  (2008),Dağı Delen Irmak, İstanbul: İmge Kitabevi

Karaosmanoğlu Y. Kadri,(1993), Politikada 45 Yıl, İstanbul:İletişim Yay

Koçak Cemil,(2012), Geçmiş Ayrıntıda Gizlidir,İstanbul:Timaş Yay

Mangırcı Faruk,(1999), Çankaya Savaşları, Ankara:Tekışık Matb

Oğuz Orhan, (2004), Cumhuriyete Yaşıt Bir Hayat, İstanbul: Doğan Kitap

Özek Ali-Yıldırım Ramazan,(2012), Ali Özek'in Hatıraları, İstanbul: Düşün Yayıncılık

Poulton,H.(1999),Silindir Şapka-Bozkurt ve Hilâl,İstanbul:Sarmal Yayınevi

Rustow Dankwart A.,(1984), Uluslararası Atatürk Sempozyumu, Bir Devletin Kuruluşu, Atatürk'ün Tarihsel Başarısı, Ankara: İş Bankası Yay.

Sarıbay Selahattin Adil, (1982), Selahattin Adil Paşa'nın Hatıraları, İstanbul: Zafer Matbaası

Sertel Zekeriya, (1968), Hatırladıklarım, İstanbul:Yaylacık Matb

Sertel, Sabiha, (1987), Roman Gibi,İstanbul:Belge Yay

Tayşi Mehmet Serhan,Kılınç Taha,(2009),Ali Emiri'nin İzinde, İstanbul:Timaş Yayınları

Topuzlu  Cemil,(2017),80 Yıllık Hatıralarım, İstanbul: İşaret Yayınevi

Toynbee Arnold,(2000) Bir Devletin Yeniden Doğuşu,İstanbul:Cumhuriyet Gaz. Yay

Ulubay, N.(1945),Askerin Bilgi Kitabı,İstanbul:Genelkurmay Başkanlığı

Uran Hilmi, (2007),Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım, İstanbul: İş Bankası  Yay.

Uyar Hakkı,(1998),Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, İstanbul: Boyut Kit

Yetkin Çetin,(1997), Serbest Fırka, İstanbul: T. D. Yay.

 

GAZETE ve DERGİLER

Akyol Taha, (2009), Milliyet, 6.12.2009

Akyol Taha, (2010), Milliyet, 29.12.2010

Atabeyoğlu Cem,(2010), 09.08.2010 

Ayvazoğlu Beşir, (2010), Zaman, 18.2.2010

Çaha Ömer,(2010) Star, Fadime Özkan

Özdenören Rasim,(2012), Yenişafak.08.3.2012

Radikal, 19.07.2011

(Sungur:2005).

Tunçay Mete, (2010), Neşe Düzel, 1-2-3.03.2010

BİTTİ