08 Temmuz 2022

Türklerde denizcilik

Türk tarihinin tartışılan konularından birisi de denizcilik konusudur. Türkler denizcilikte geri kalmıştır/kalmamıştır tartışmaları süre gelmektedir. Gelin denizcilik tarihimize doğru kısa bir yolculuğa çıkalım ve bu soruya  cevap arayalım.

 

Türk denizcilik tarihi 1081 yılında 50 parça gemiden oluşan donanmayı kuran Çaka Beyle başladı. Çaka Bey, İlk Türk denizcisi olarak tarihe geçti. Selçuklular Anadolu fetihlerinde Bizans’ı kuşatmaya aldı ve  kurdukları donanma ile Bizans’a üstünlük sağlamaya başladı. Selçuklu Devleti’nin meşhur hükümdarı Alaattin Keykubat Antalya yöresini fethetti ve Alaiye (Alanya) da tersane inşa etti.

 

Selçuklular’dan sonra Osmanlılar da daha ilk dönemlerinden itibaren denizciliğe büyük önem verdiler.  Osmanlı hükümdarı Orhan Gazi, Mürsel Alp’i İzmit körfezinin güney kısmını fethetmekle görevlendirdi. Mürsel Alp kendisine tahsis edilen arazinin bir koyuna bir tersane inşa ederek gemi yapımına başladı. Böylelikle burada yani bugünkü Karamürsel’de ilk Osmanlı donanması kuruldu.  İlk Osmanlı donanmasını kurma şerefine eren Mürsel Alp’e mertliğinden ve gözü pekliğinden dolayı Kara lakabı verildi. Bu ünlü Osmanlı denizcisinin adı medfun olduğu ilçede yaşamaktadır.( Karamürsel). Osmanlı Devleti’ne katılan ve denizcilikle meşhur olan Karasioğulları beyliğinin Osmanlı’ya katılmasının ardından Osmanlı sınırları deryalara ulaştı. 1354’de Gazi Süleyman Paşa komutasındaki Osmanlı levendleri Lapseki Çardak’a geldiler ve sallar yaparak karşı kıyıya geçip Rumeli’yi fethetmeye başladılar. Osmanlı beyliği devlet haline geldikten sonra Rumeli topraklarının fethinin ardından Gelibolu’da bir tersane inşa etti. Rumeli fetihlerinden tam bir asır sonra Fatih Sultan Mehmet Han İstanbul’u karadan olduğu gibi denizden de çektiri ve kadırgalarla kuşattı. Hatta gemileri karadan yürüttü. Fatih Sultan Mehmet Han fetihten sonraki yıllarda gemi inşası için Galata Tersanesi’ni kurdu. Büyük hükümdar Fatih döneminde Karadeniz bir Türk gölü oldu. Osmanlı ordusu karada olduğu gibi denizde de dünyanın en güçlü devletlerden biri haline geldi. Yavuz Sultan Selim döneminde donanmalar kurulmaya devam etti. Ondan sonra oğlu Kanuni Sultan Süleyman döneminde 1538 tarihinde Hızır Reis (Barbaros Hayrettin Paşa) komutasındaki Osmanlı Donanması Andrea Doria idaresindeki haçlı donanmasını Preveze’de bozguna uğrattı. Bu zaferle Karadeniz’den sonra Akdeniz de Türk gölü haline getirildi. Osmanlı’da Hızır Reis, Turgut Reis, Oruç Reis, Kemal Reis, Piri Reis gibi dünya denizcilik tarihine adlarını yazdıran ünlü Osmanlı denizcileri yetişti. Osmanlı donanması asırlarca bu gücünü korudu ancak daha sonraki dönemlerde Osmanlı denizciliği gerilemeye başladı.

 

 

 

Son dönem Osmanlı hükümdarlarından II. Mahmut döneminde Osmanlı Devleti’nin en büyük gemisi olan Mahmudiye inşa edildi. Bundan başka Sultan Abdülaziz han 1867 yılında çıktığı Avrupa seyahatinde İngiltere’de donanmanın resmi geçidinden çok etkilendi. Donanma gemileri için büyük harcamalar yaparak dünyanın 2. büyük donanmasını kurmayı başardı. Ancak yetişmiş eleman eksikliği yüzünden bu donanma istenen başarıyı sağlayamadı.

 

Türkler, Osmanlı döneminden sonra da denizciliğe önem vermeye devam ettiler. Türkiye son dönemde savunma sanayinde dışa bağımlılığı bitirmek için ve savunma sanayini yerli- milli hale getirecek projeleri hayata geçirdi. Denizcilik alanında da bu yerli-milli gemi üretme fikri kendini gösterdi. Milgem projesi milli imkanlarla gemiler inşa edilmeye başlandı.  Bu projede millilik oranı yüzde 70’ler seviyesine geldi. Tersanelerimizde birçok savaş gemisi inşa edilerek Deniz Kuvvetlerimize teslim edildi. Bununla birlikte ülkemizin denizlerdeki önemli gücüne güç katacak TCG Anadolu gemisi üretildi. TCG Anadolu  gemisi ilk seyrüseferine çıktı. Türk harp gemileri asırlar önce olduğu gibi yeniden Akdeniz’de dolaşmaktadır. Bununla birlikte ülkemizin gereksinimi için Akdeniz’de petrol ve doğalgaz kaynakları arayan, Fatih, Yavuz, Kanuni sondaj gemilerine refakat ederek Akdeniz’deki haklarımızı koruyup kollamaktadır. Türk Donanması tarihte olduğu gibi yine Akdeniz’in en güçlü donanması olmakla birlikte  dünyanın da en güçlü donanmaları arasına girdi. Kahraman Denizcilerimize daha nice muvaffakiyetler dilerim..