YANGIN VAARR YANGINNNNNN
Evet, bir zamanlar tulumbacılar vardı. Sokak aralarından geçerken yangın vaaar çekilin yoldan diye bağırırlardı. Çocuklarımızı itfaiyenin ne olduğunu nerede nereye geldiğimizi anlatmak için güzel bir imkan var artık. İBB İtfaiye Müzesi. İtfaiye Müzesi ilk defa 1931 yılında zamanın itfaiye çalışanları tarafından bugün Fatih ilçesinde bulunan İtfaiye Daire başkanlığı binası olarak kullanılan bu tarihi yapının yanında ek bir bina yapılarak açıldı. Müze, koleksiyonlarının bakım onarımı ve binanın tadilatı gibi nedenlerle zaman zaman kapalı kaldı.
1989 yılında açılan müze 1997 yılında müze binasının tadilatı nedeniyle tekrar
kapatıldı. Zamanın İstanbul Büyükşehir Belediyesi başkanı Recep Tayyip
ERDOĞAN’ın talimatı ile 23.09.1998 günü İtfaiye Haftası münasebetiyle yeniden
düzenlenerek ve adının da KONT SZECHENY İTFAİYE MÜZESİ olarak değiştirilerek
tekrar hizmete açıldı.
ÖMRÜNÜN 48 YILINI İSTANBUL
İTFAİYESİNE ADADI
Kont Szecheny,
ömrünün 48 yılını İstanbul İtfaiyesi’ne adamış bir kişi olarak itfaiye
tarihimize adını altın harflerle yazdırmıştır. Kont Odön Szechenyı, 1871
yılında İstanbul`da meydana gelen büyük bir yangından sonra, yangın güvenlik
önlemlerinin gözden geçirilmesi ve İtfaiye Teşkilatının organizasyonu için
Sultan Abdülaziz’in emri ile İstanbul`a Macaristan’dan davet edilmiştir.
İtfaiyenin askeri disiplinle çalışma esaslarını hazırlamış ve dört kara, bir
deniz taburu kurmuş, üstün başarılar elde etmiş ve kendisine Paşa unvanı
verilmiştir.
İSTANBUL’DA İLK İTFAİYE TEŞKİLATINI
KİM KURDU?
Yangın
söndürmek amacıyla kullanılan tulumbayı Osmanlı’da ilk defa Fransız asıllı bir
mühtedi olan Gerçek Davud’un imal ettiği bilinmektedir. Fransa’dan Hollanda’ya
göç etmiş olan ve hayatı hakkında yeterli bilgi bulunmayan Davud Ağa’nın asıl
ismi David olup, İslâm dinine olan ilgisinden dolayı 10 kişiden oluşan ailesi
ile birlikte 1128 (1715) tarihinde İstanbul’a gelerek Galata’ya yerleşmiştir.
Aynı tarihte donanma ile katıldığı Venedik savaşında top atışlarındaki göz
dolduran başarıları vezir İb-rahim Paşa’nın (ö. 1730) dikkatini çekmiş ve onun
iltifatına mazhar olmuştur. Bu savaş, gayrimüslim David için yeni bir hayatın
başlangıcını teşkil etmiş ve dönüşünde Davud-ı Gerçek ismini alarak ailesi ile
birlikte Müslüman olmuştur.
İSTANBUL YANGINLARDAN KURTULUYOR
Yangınlara
tulumbayla müdahale edilmesi XVI ve XVII. yüzyıllarda başta Macaristan ve
Fransa olmak üzere Avrupa’da giderek yaygınlaştı. Osmanlılar ’da aynı dönemde
evlerde çatıya kadar uzanan merdivenlerle su dolu fıçılar bulundurulması ve
bunun yasakçılar tarafından kontrolü gibi birtakım önlemler alınmakta,
İstanbul’da meydana gelen yangınlar yeniçeri kolluklarındaki neferler, sakalar,
baltacılar ve halk tarafından söndürülmekteydi. Osmanlı Devleti’nde yangın
söndürme teşkilâtının kurulması ve tulumbanın kullanılması, XVIII. yüzyıl
başında donanmayla katıldığı Venedik seferinden (1715) dönüşte ihtida eden ve
Fransız asıllı bir mühendis olan Gerçek Dâvud (David) tarafından 1132’de (1720)
gerçekleştirildi. Temmuz 1718’deki Tüfenghâne ve ardından Tophane yangınlarında
tulumba ile yangına müdahale eden ve hizmeti büyük takdir toplayan Gerçek Dâvud
Ağa’yı Sadrazam Nevşehirli Damad İbrâhim Paşa 1720’de Tulumbacı Ocağı’nı
(Dergâh-ı Âlî Yeniçerileri Tulumbacı Ocağı) teşkil etmekle görevlendirdi.
ÖLÜMÜNE KADAR YANGIN SÖNDÜRMEYE DEVAM
ETTİ
Dâvud Ağa
ölümüne kadar (1733) tulumbacıbaşılık vazifesini yürüttü. Şehzadebaşı semtinde
Acemi Oğlanları Kışlası’na yerleştirilen Tulumbacı Ocağı başlangıçta sadece
altı zabit ve elli neferden müteşekkildi. Bu sebeple tamirat ve teknik işler
cebehâne, tophâne ve tüfenghâne tarafından yapılıyordu. Daha sonra kışlalarda
tulumbalar için kuyular açıldığı gibi hortum ve makinelerin tamiri için
birtakım alet ve edevat alınarak bir “kârhâne” (imalâthane/tamirhane)
oluşturuldu. Önceleri ocak mevcudunun yetersizliği sebebiyle yangına müdahale
ve su tedarikinde sakalardan, yeniçeri ve cebecilerden yararlanıldı. Ardından
“mütefennin amele” adıyla nitelikli işçiler/ustalar istihdam edildi.
YENİ TAKTİKLERLE YANGINI SÖNDÜRME
Binaları
yıkarak yangının etkisini azaltma yöntemi 17. yüzyılın özellikle ilk yarısında
Avrupa’da da geçerli ve yaygın bir uygulama iken Gerçek Davut Ağa sayesinde
İstanbul’da kullanılmaya başlanmıştır. Yine Tulumbacıların belli olması için
takılan şeritleri de ilk dokuyan Gerçek Davut Ağa’dır. Gerçek Davud Ağa’nın
tulumbacıbaşılığının yanı sıra kendi döneminde tulumbacı şeridi dokuyan tek
Müslümandır. Mezarı ilk önce Haseki Külliyesinde iken 1940 yılında diğer
tulumbacı mezarları ile birlikte Edirnekapı Şehitliği’ne taşınmıştır.
İTFAİYE MÜZESİNİN TARİHİ
İtfaiye
Müzesi’nin Fatih’te bulunan binası 2008 yılında genel bir restorasyon
çerçevesinde tadilata alınınca müze de buradan tahliye edildi. Yaklaşık iki yıl
Başakşehir İtfaiye gurubunda muhafaza edildikten sonra Beşiktaş ilçesinde
bulunan Kılıç Ali Paşa su sarnıcı olarak bilinen yeni binasına taşındı. Müze
koleksiyonları yeniden ve yepyeni bir konseptle uzman kişiler tarafından tasnif
edilerek buradaki binasında halkın hizmetine sunuldu.
Müze,
29/05/1996 tarihine kadar İtfaiye Daire Başkanlığı’na bağlı iken bu tarihten
sonra İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü’ne devredilmiştir. Müze koleksiyonları;
günümüzden üç yüz yıllık bir geçmişi
bünyesinde barındırmaktadır. İlk tulumba (çardaklı tulumbalar), mahalle
tulumbaları, hidroforlu tulumbalar, ilk motorlu pompa, atlı tulumba arabası,
bez sarnıç, merdiven, itfaiye merdiveni, eldivenler, itfaiye fenerleri, can
kurtarma ipleri, maskeler ve filtreleri, telefon santrali, taksim muslukları,
tulumbacı ve itfaiyeci kıyafetleri, yangın miğferleri, amir yangın baltaları,
çeşitli şapkalar… Sergilenmektedir.
ÖĞRENCİLERE EĞİTİM VERİLİYOR
Müze bir
meslek ve yaşayan bir kurumun müzesi olması hasebiyle sürekli bir eğitim ve
bilgilendirme merkezidir de. Okulöncesi eğitimden üniversite eğitimine kadar
her yaşta ve kategorideki öğrencilere itfaiyenin tarihi ve İtfaiye Müzesi
hakkında bilgi verilmektedir.
Kaynak:
https://turkishmuseums.com/museum/detail/12313-istanbul-kont-szechenyi-itfaiye-muzesi/12313/1
http://itfaiye.ibb.gov.tr/tr/itfaiye-muzesi.html
https://www.istanbulunsirlari.net/istanbul-yanginlarini-sonduren-tulumbaci-gercek-davut-aga/