Kaldığımız yerden devam edelim:

Hz Ali (R.A.)’nin Siyasî Kişiliği

Hz Ali (r.a.), Mısır’a vali olarak atadığı Malik b. Eşter’e gönderdiği emirnamesinde devlet yönetiminde uyulması gereken kuralları detaylı olarak sıralamış ve bunları takipçisi olmuştur. Bu emirname Hz Ali (r.a.)’nin siyasî kişiliğini ortaya koyan kapsamlı ve önemli bir belgedir.

Bu emirnamede validen kaçınacağı hususları şöyle sıralamıştır:‘Kendini beğenmekten, nefsinin sana hoş gelen yönlerine güvenmekten ve yüzüne karşı övülme sevgisinden sakın! Zira bunlar, iyilerin ne kadar iyiliği varsa hepsini yok etmek için şeytanın elindeki fırsatların en sağlamlarıdır.

Sakın halkına yaptığın iyilikleri, onların başına kakma; yaptığın işleri çok gösterme, kendilerine verdiğin sözden dönme! Çünkü başa kakma iyiliği bitirir; çok gösterme hakikati söndürür; sözden dönme ise, Allah’ın da, halkın da nefretini çeker. Yüce Allah. “Böylece sizin yapmadığınızı söylemeniz. Allah indinde ne kadar nefret edilen bir harekettir.”[2] Buyuruyor.

Sakın, işlere vaktinden evvel atılma; yapma imkânı olunca, ihmalkârlık gösterme; sakın, açıklık kazanmayan (doğruluğu belirsiz) işlerde inat etme; sakın, doğruluğu açıklık kazandığı zamanda da gevşeklik gösterme! Her işi yerli yerine koy, her birini zamanında yap!

Herkesin eşit olduğu yerlerde kendini kayırmaktan sakın!

Görevlendirdiğin kimselerin açığa çıkmış kötülüklerine karşı senden beklenen hareketten habersizmiş gibi davranma! Aksi takdirde başkasının yerine sen cezaya maruz kalırsın. Az zaman sonra da, işlerin üzerindeki perdeler, gözlerin önünde açılır ve mazlumun hakkı senden alınır.

Hiddetine, öfkene, eline ve diline hakim ol! Bunların hepsinden korunabilmek için de, badirelerden geri dur ve şiddetini ertele ki öfken yatışsın da, iradene sahip olabilesin. Bir gün seni yaratana hesap vereceğini çok hatırlamadıkça, nefsine hâkim olmak imkânını asla bulamazsın!

Sana düşen, senden öncekilerin âdil hükmünü, erdemli olan tutumları, Hz peygamber (s.a.v.)’den gelmiş bir eseri veya Allah Teâlâ’nın kitabındaki bir farzı hatırda tutarak, bu gibi meselelerde bizden gördüğün hareket tarzına uyabilmeye çaba göstermen ve şu emirnamemde bildirdiğim, ileride nefsinin arzularına kapılmanı mazur göstermem için elimde sana karşı sağlam bir hüccet bildiğim hükümleri uygulamaya çalışmandır.

Hasan-ı Basrî’nin Halife Ömer İbn Abdülaziz'e Yazdığı Mektup

“Ey müminlerin emîri! Bil ki Allah, adil imamı; haktan her sapanı düzeltici, her zalimi doğrultucu, her bozuğu islâh edici, her zayıfa güç, her mazluma hakkını veren ve her şaşkına sığınak kılmıştır.

Ey müminlerin emîri! Âdil imam; develerine karşı şefkatli bir çoban ve onlara en iyi otlağı arayan bir dost gibidir. Onları tehlikeli otlaklardan uzaklaştırır, yırtıcı hayvanlardan korur, sıcak ve soğuğun eziyetinden muhafaza eder.

Ey müminlerin emîri! Âdil imam; çocuklarına karşı şefkatli bir baba gibidir. Küçükken onlar için didinir, büyüdüklerinde eğitimleriyle uğraşır, hayatta iken onlar için kazanır, ölümünden sonrasına da onlar için mal biriktirir.

Ey müminlerin emîri! Âdil imam; çocuğuna karşı merhametli, yufka yürekli bir ana gibidir. Onu meşakkatle taşır, meşakkatle doğurur. Çocukken terbiye eder. Uyandığında o da uyanır, huzuru ile huzur bulur. Emzirir sonra sütten keser. Sağlığına sevinir, şikâyetinden kederlenir.

Ey müminlerin emîri! Âdil imam; yetimlerin vâsisidir, miskinlerin koruyucusudur. Küçükleri terbiye eder, büyüklerinin geçimini sağlar.

Ey müminlerin emîri! Âdil imam; organlar içinde kalp gibidir. Onun sağlıklı olmasıyla diğer organlar sıhhat bulur, bozulmasıyla da bozulur.

Ey müminlerin emîri! Âdil imam; kullarla Allah arasında köprüdür. Allah kelâmını işitir ve onlara dinletir, Allah'ın emirlerini gözetler ve onlara gösterir, Allah'a boyun eğer onlara da boyun eğdirir. Ey müminlerin emîri! Allah'ın sana emanet ettiği mülkte; efendisi kendisine güvenip muhafaza etsin diye emanet ettiği malını heba eden, ev halkını dağıtıp perişan eden, onları fakirleştiren köle gibi olma!

Ey müminlerin emîri! Bil ki, Allah, yasakları; insanları ahlâksızlıklardan, kötülüklerden sakındırmak için indirmiştir. Onları, uygulamakla görevli olan çiğnerse durum nasıl olur?

Şüphesiz Allah, “kısas”ı, kulları için bir hayat olarak indirmiştir. Onlara kısası uygulayacak olan, onları öldürürse nice olur?

Ey müminlerin emîri! Ölümü ve ölümden sonraki hayatı, ölüm anında taraftarlarının ve ona karşı yardımcılarının azlığını düşün. Onun için ve ondan sonraki büyük korku günü için azık edin.

Bil ki ey müminlerin emîri! Şu anda bulunduğun meskeninden başka bir meskenin var, orada ikametin çok uzun sürecektir. Sevdiklerin senden ayrılacaklar ve seni onun dibinde yapayalnız bırakacaklar. O halde, kişinin; kardeşinden, ana-babasından, eşinden ve çocuklarından kaçacağı o gün için sana yarayacak azık edin.

Ey müminlerin emîri! Düşün, kabirdekilerin, diriltilip dışarı atıldığı, kalblerde ve gönüllerde olanların ortaya konduğu günü ki o gün tüm sırlar açığa çıkarılmış ve kitap “küçük-büyük” hiçbir şeyi bırakmadan kapsamıştır.

Bugünkü kudretine değil yarınki kudretine bak! O gün sen ölüm kemendiyle esir edilmiş olarak, yüzlerin “Hayy ve Kayyûm” olan Allah'a boyun eğdiği bir sırada, melekler, nebîler ve resullerden müteşekkil bir topluluğun arasında bulundurulacaksın.

Ey müminlerin emîri! Bu öğüdümle her ne kadar benden önceki akıl sahiplerinin ulaştığı dereceye ulaşamazsam da hiçbir nasihati esirgemedim. Bu mektubumu; sevdiği kimseyi sağlığına kavuşturmak istediği için ona acı ilâçlar içiren bir doktor telâkki et. Allah'ın selâmı, rahmet ve bereketi üzerine olsun ey müminlerin emîri!” (Muhammed İbn Abdü Rabbihi, el Ikdü'l-Ferîd, I-, 25)