25 Şubat 1925: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın Kan Dökülmekle Tehdidi

Dönemin önemli şahitlerinden Ali Fuat Cebesoy Paşa Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kapatılma öyküsünü şöyle anlatır: Ali Fethi Okyar Bey Meclisten müttefikan itimat reyi aldıktan sonra, teftiş maksadıyla İstanbul'a harekete mecbur olduğum günlerde, Hariciye Vekili Şükrü Kaya Bey'i, Kâzım Karabekir Paşa'ya göndererek Paşa'yı beni ve Hüseyin Rauf Bey'i nezdine davet etmişti. Benim yerime Doktor Adnan Bey'i birlikte götürdüler. Fethi Bey 25 Şubat 1925 günü öğleden sonra heyeti makamında kabul etti ve şunları söyledi:- Size fırkanızı kendi kendinize dağıtmanızı tebliğe beni memur ettiler. Dağıtmazsanız istikbali çok karanlık görüyorum: Kan dökülecektir.

Kâzım Karabekir Paşa, bu açık tehdide şu karşılığı vermişti: Kanun dairesinde fırka teşkil etmek elimizdedir. Fakat bunu dağıtmak elimizde olmayan bir şeydir. Hükümetsiniz. Her nevi kuvvetiniz, türlü vasıtalarınız vardır. Fırkamızı behemehâl dağıtmak arzu ediyorsanız onu yapmak elinizdedir.(Cebesoy,2007:542-543)

Dönem milletvekillerinden İbrahim Arvas'ın naklettiğine göre Terakkiperverler böyle bir netice ile ucuz kurtulmuşlardır. Çünkü devleti yönetenler şöyle düşünüyorlardı: “Böylesine muhalif bir teşebbüsün başka memleketlerde cezası toptan idamdır. Onlar daha insaflı davranarak sadece partiyi kapatmakla iktifa etmişlerdir.” (Arvas,1946:51)