3 Mart 1924: Hilafetin Kaldırılması ve Hanedanın Türkiye Sınırları Dışına Çıkarılması

3 Mart 1924 tarihinde Urfa Milletvekili Şeyh Saffet Efendi ve elli dört arkadaşı, hilafetin kaldırılmasını ve hanedanın Türkiye sınırları dışına çıkarılmasını teklif etti.

Rize Mebusu Ekrem Bey söz alıp Halifenin ve hanedanın kötülüklerini saydı. Hanedan üyelerinin tamamının sınır dışı edilmesini istedi. Bol bol hakaret yağdırdı ve alkışlandı. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'in tayin ettiği mebuslardan oluşan Meclis'te, Halk Fırkasından olmayan yalnız bir kişi vardı. Gümüşhane Bağımsız Mebusu Zeki (Kadirbeyoğlu) Bey. Zeki (Kadirbeyoğlu)  kürsüye çıkıp şunları söyledi: “Ben mutedil liberalim ve gönülden İslâm birliği taraftarıyım. Tarihimizin büyüklüğünü bugün de milletimde görmek isterim. Bunun içindir ki memleketin iç ve dış politikası adına, Hilâfeti kaldırarak bu müthiş kudreti düşmanların yahut da başka hükümetlerin kucağına atmayalım. (Kabaklı,1989:180)

O günlerde Mecliste zabıt kâtibi olarak görev yapan Hıfzı Veldet Velidedeoğlu da Gümüşhane Mebusu Zeki (Kadirbeyoğlu) Bey'in haline şöyle şahitlik eder: O günkü görüşmelerde hiç unutamadığım birkaç olaydan birisi, Gümüşhane bağımsız Milletvekili Zeki Bey'in, bu tasarıya karşı tek başına karşı koymasıdır. Uzun konuşmasının bir yerinde “Halifeden niçin bu kadar korkuyoruz. Onu Ankara'ya getirip Etlik Bağlarının bir köşesinde de oturtabiliriz” dedi. Bu sırada Kozan milletvekili Ali Saip Bey bir espri yaparak «Seni Hanedana damat yapalım Zeki Bey» diye söz atınca, Zeki Bey, «Sen varken bana sıra gelmez» cevabını verdi. (Velidedeoğlu,1977:138)

Görüşmeler biter ve Hilafetin kaldırılmasına, Halife ve ailesinin yurtdışına çıkarılmasına karar verildi.

HAZIRLAYAN: HÜSEYİN YAĞMUR