Türkiye, bulunduğu coğrafya ve miras aldığı tarihi misyonu itibariyle her alanda başarılı olmaya mahkûmdur. Şüphe yok ki bir ülkenin geleceği ile üniversitelerin performansı arasında çok yakın bir ilişki vardır. Bu bakımdan; savunmada, diplomaside ve ekonomide kalıcı bir başarı sağlamanın yolu da yine üniversitelerin durumu ile doğru orantılıdır.

Üniversitelerin performansını ölçen yeni bir çalışma, ülkemizde mevcut 206 üniversitenin durumunu tüm çıplaklığı ile ortaya koymaktadır. ODTÜ'nün gerçekleştirdiği "2019-2020 URAP Dünya Sıralaması"nda akademik performansı en yüksek 2 bin 500 üniversiteye yer verildi. Sıralamada, dünyanın ilk 2 bin 500 üniversitesi arasına Türkiye'den 82 üniversite girdi. İlk sıraya 389 üniversite ile Çin yerleşirken, ABD 352 üniversite ile ikinci, Japonya 141 üniversite ile üçüncü oldu.

Türkiye'de son yıllarda yayımlanan makalelerin, etki değeri düşük dergilere kayması nedeniyle 2019-2020 URAP Dünya Sıralaması'nda ilk 100'e ve ilk 500'e girebilen Türk üniversitesi olmadı.

"Dünyanın en iyi ilk 500 üniversitesi" sıralamasına en yakın Türk üniversitesi ise Hacettepe oldu. Hacettepe Üniversitesinin 534'üncü sırada yer aldığı listede, İstanbul Üniversitesi'nin sıralaması 582, İstanbul Teknik Üniversitesi'nin 698, Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin 706, Ankara Üniversitesi'nin ise 787 oldu.

Ege Üniversitesi 842. sırada yer alırken, Gazi Üniversitesi 884. ve Bilkent Üniversitesi de 894. oldu.

Dünyanın ilk 2.500 üniversite listesine göre, Türkiye'nin durumu ilk bakışta fena görünmüyor. Ancak burada yanıltıcı bir durum var. Tıpkı orta gelir tuzağı gibi bir yanılgı söz konusu. Zira 500'den sonrası genelde vasat üniversiteler.

Mesela "Dünyanın en iyi 10 üniversitesi" sıralamasında ABD'den 5, İngiltere'den 3, Kanada ve Fransa'dan 1'er üniversite yer aldı. Sıralamaya göre, dünyanın en iyi ilk üç üniversitesi sırasıyla ABD'den Harvard Üniversitesi, Kanada'dan Toronto Üniversitesi ve İngiltere'den Londra Üniversitesi oldu. Sıralamada Çin üniversiteleri yükseldi, ABD ve Japon üniversiteleri ise geriledi. Sıralamalarda son yıllarda en hızlı yükselişi Çin üniversiteleri sağladı. Dünya sıralamasında 2011'de ilk 100'de 4 üniversitesi bulunan Çin, 2019'da bu rakamı üç kat artırarak 12'ye çıkardı. Çin'in 2011'de 31 olan ilk 500'deki üniversite sayısı 2019'da 69'a yükselirken, aynı dönemde ilk 1000'deki üniversite sayısı 84'ten 145'e ulaştı.

ABD'nin 2011'de 42 olan ilk 100'deki üniversite sayısı 2019'da 34'e düştü. ABD'nin 2011'de ilk 500'de 129 üniversitesi bulunurken, 2019'da 111 üniversitesi yer aldı.

“Dünya Üniversiteleri 2020” adlı bir başka çalışmaya baktığımız zaman Türkiye'nin dünya sıralamasındaki yerini daha net görebiliyoruz. 92 ülkeden 1.400 üniversitenin incelendiği çalışma, bu konudaki en güncel ve en kapsamlı verileri gösteriyor (bknz. The Times Higher Education World University Rankings 2020, https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/2020/world-ranking#!/page/14/length/50/sort_by/rank/sort_order/asc/cols/stats).

Bu çalışmaya göre yine ilk on sıralamasında Oxford, Cambridge, Caltech, Stanford, Yale, Harvard ve Imperial College gibi kurumlar yer alıyor. Çin'den Tsinghua Ün. 23., Pekin Üniversitesi ise 24.sırada. Bizim bir kasabamız kadar olan Singapur NUS ile 25.sırada. İzlanda, Tayvan, İsrail, Lüksemburg, Estonya Ürdün, Katar Lübnan ve Yunanistan gibi ülkelerin bile sıralamaya girdiği listenin neredeyse en sonlarındayız. 401 ile 500 arasında Türkiye iki sadece üniversite ile temsil ediliyor: Çankaya ve Sabancı. Bu bile bizim için ufak bir teselli kaynağı. Ancak listenin tamamını göz önüne aldığımızda, gerçekten de bu konuyu çok ciddiye almamız gerektiği anlaşılıyor. Aksi takdirde hiçbir alanda sürdürülebilir başarı elde etmemiz mümkün değil.