Hicri 1444, Miladi 2023 yılında Ramazan Ayının ortasındayız. İçerisinde bin aydan daha hayırlı Kadir gecesini barından bu mübarek ayda müminler vakitlerini ibadetle geçirmeye gayret ederler. Bu ibadetlerin her birinin bir vakti vardır. Onun için vaktin tespitinin yapılması elzemdir. Dolayısıyla vakit kavramı ve vaktin ayarlanması Müslümanlar için çok önemlidir. Diyanet İşleri Başkanlığı, günümüz teknolojisiyle, son sistem araçlarla namaz ve oruç gibi ibadetlerin vakitlerini tespit etmektedir. Gelin şimdi Osmanlı Devleti döneminde vakitleri nasıl ayarlandığını öğrenmek için tarihe doğru bir yolculuğa çıkalım.

Fatih Sultan Mehmet Han İstanbul’u ilim ve kültür şehri yapmak istiyordu. Bunun için devrin birçok önemli âlimini İstanbul’a davet etti. Bunlardan birisi de elçilik görevi için İstanbul’a gelen dönemin ünlü matematikçisi ve astronomu Ali Kuşçudur. İlimperver Sultan Fatih Han, bu âlime büyük hürmet ve saygı besliyordu. Bu değerli âlimden İstanbul’da kalmasını istedi. Bunun üzerine elçilik görevinden sonra İstanbul’a gelip yerleşen Ali Kuşçu devrin Ayasofya Medreseleri Başmüderrislik görevine getirildi. Ali Kuşçu İstanbul’da vakitleri ayarlamada saat kavramının olmadığını fark etti. İstanbul insanını saatle tanıştırmak için çalışmalara başladı. Bunun için Güneş saatleri tasarladı. Tasarladığı bu güneş saatlerinin birini Sultanahmet Meydanına, diğerini Ayasofya Camii’nin bahçesine, öbürünü de Galata Kulesinin dibine yerleştirdi. Böylelikle İstanbul halkı vakti tespit etmede artık saatle tanıştı.  Bu güneş saatlerinin örneklerine İstanbul’da bazı cami duvarında rastlamak mümkün. Örneğin Üsküdar meydanında bulunan Mihrimah Sultan Camii duvarında da bir güneş saati bugün hâlâ mevcuttur.

Namaz Vakitlerinin Tespiti- Muvakkithaneler

Osmanlı döneminde müminler namaz vakitlerini muvakkithaneler tespit ederdi. Bu muvakkithaneler genellikle camii köşelerinde kuruldu. İstanbul’da ilk muvakkithanenin Fatih Cami avlusunda tesis edildiği bilinmektedir. Bu muvakkithanelerde astronomi ve matematikle ilgili kitaplarında olduğu bir de kütüphane bulunmaktaydı. İstanbul’da bazı camilerin köşelerinde muvakkithaneler mevcuttu. Bunlardan bazıları; Ayasofya Muvakkithanesi Eminönü’nde bulunan Yeni Camii muvakkithanesi, Teşvikiye Camii muvakkithanesi, Osman Ağa Camii muvakkithanesi, Üsküdar Valide-i Cedid muvakkithanesidir. Muvakkithaneler 17. yüzyıldan sonra Osmanlı coğrafyasına yayıldı. Osmanlı Devleti’nin birçok şehrinde muvakkithaneler kuruldu. Sultan Abdülmecit Han döneminde mekanik saatlerin kullanılmasıyla birlikte vakit tespitinde muvakkithanelerden yararlanma azaldı.

Sultan Abdülhamid Han Ve Saat Kuleleri

Osmanlı insanı için vakitlerin tespitine çok dikkat ederdi. Sultan Abdülhamit han döneminde birçok şehirde saat kuleleri inşa edildi. Bu dönemde İstanbul Adana, Bilecik, Bursa Çorum, Çanakkale,  İzmit,  İzmir, Kastamonu, Tokat, Yozgat gibi şehirlerde meydanlara birer saat kulesi yapıldı. Sultan Abdülhamit Han’ın tahta çıkışının 25.yılı anısına birçok Osmanlı şehrinde yapılan bu saat kuleleri Osmanlı insanının saati öğrenme ihtiyacını önemli ölçüde giderdi. Sultan Abdülhamid han döneminde meydanlara inşa edilen saat kuleleriyle Osmanlı insanının saat kavramı hayatının bir parçası oldu.  Selam ve dua ile.