Ahmet Hamdi Tanpınar, “Kim olursak olalım, nasıl yetişirsek yetişelim, hayat tecrübemizin mahiyeti ne olursa olsun, bizim ağzımızdan hâlâ okuduğumuz Frenk kitapları konuşmaktadır. Tıpkı bizden öncekiler gibi.” diye yakındığı mesele bizim de içinde bulunduğumuz Batılı olmayan toplumların bugün en önemli sorunlarından biridir. Çünkü bu mesele özellikle günümüz eğitiminde sık sık vurgulanan üst biliş / kendini bilme [metacognition] kavramının odak noktasını teşkil eder.

Eleştirel düşünmenin üst basamağı olan bu seviyeye ulaşamayan bireyler anlama / kavrama ve düşünme biçimleri bakımından ciddi sorunlara sahiptir. Bunun bir sonucu olarak bireylerin ve dolayısıyla toplumların kendilerine güven duygularının da azaldığını hatta kaybolduğunu bile söylemek mümkündür.

Sezai Karakoç, tıpkı üzerine inceleme yazıları yazdığı Mevlana, Yunus Emre ve Mehmet Akif gibi bize kendimizi bilme / tanıma veya başka bir ifadeyle “kim olduğumuz” bilgisini hatırlatan şair mütefekkirlerin son halkasıdır.

Karakoç pek çok şiirinde olduğu gibi “Çocukluluğumuz” adlı şiirinde de ait olduğumuz medeniyetin kodlarını açıklamıştır. Bu şiirdeki

Annemin bana öğrettiği ilk kelime

Allah, şahdamarımdan yakın bana benim içimde

Annem bana gülü şöyle öğretti

Gül, Onun, o sonsuz iyilik güneşinin teriydi

Annem gizli gizli ağlardı dilinde Yunus

Ağaçlar ağlardı, gök koyulaşırdı, güneş ve ay mahpus

mısralarıyla birlikte şiiri devamında babasının Hz. Ali Cenkleri’ni okuduğunu ve çocuk muhayyilesinde bu hikâyelerin canlandığını söyler. Karakoç şiirin sonlarında ise ümmetimuhammedin müşterek duygularını dile getirir:

Kaleler kuşatırdık, bir mümin ölse ağlardık

Fetihlerde bayram yapardık

İslam bir sevinçti kaplardı içimizi

Peygamberin günümüzde küçük sahabileri biz çocuklardık

Bediri, Hayberi, Mekkeyi özlerdik, sabaha kadar uyumazdık

Bu mısralar medeniyet şairimizin İslam medeniyetine nasıl dâhil olduğunu ve olunması gerektiğini de anlatır. Şairin diğer şiirlerinde de bunun izleri / yansımaları görülebilir. Karakoç’un özellikle “Diriliş Neslinin Amentüsü” adlı eseri tam olarak “bizim kim olduğumuz” sorusuna cevap mahiyetindedir. Aslında mezkûr sorunun cevabını yukarıda zikrettiğimiz şair mütefekkirlerimizden başka kalem erbaplarında da bulabiliriz. Mesela Yahya Kemal, Peyami Safa, Necip Fazıl, Nurettin Topçu bunlar arasında sayılabilir. Ancak bu bahiste cevap vermemiz gereken bir soru daha var.

Bu soru “bizim kim olmadığımız” üzerinedir. Aslında bu, öncekiyle birlikte veya onun devamı niteliğindedir. İddiamız odur ki, Sezai Karakoç, mezkûr mütefekkirlerden farklı olarak bu sorunun da cevabını da vermiştir.

Medeniyet şairimiz, “Ağustos Böceği Bir Meşaledir” başlıklı şiirinde Fransız şair ve yazar La Fontaine’in “Ağustos Böceği ile Karınca” adlı fablındaki bakış açısının karşısına kendi medeniyetimiz çerçevesinden bir bakış ortaya koymuştur. Karakoç, mezkûr şiirde karıncayı incitmeden ağustos böceğinin hakkını koruma yoluna gitmiş ve bir metafor olarak, bu böceği, özgürlüğün sembolü ilan ederek maddeperestliğe karşı çıkmıştır.

Sezai Karakoç’un bu şiirde “ağustos böceği” üzerinden hem kim olduğumuzu hem de kim olmadığımızı dile getirmiştir. Medeniyet şairimizin bu şiirde karşı çıktığı veya başka bir deyişle bizim kim olmadığımıza ilişkin söylediklerini şöyle özetleyebiliriz:

1.      Sizler gibi faydacı ve çıkarcı değiliz.

2.      Bir şey yaparken karşılık beklemeyiz.

3.      Özgürlüğün sesi olarak ürkmez ve korkmayız.

4.      Siz gerçeklik taslarken biz hep gerçeği ararız. Gerçeği aramağa çağırır, gerçeği yaşarız.

5.      Siz önlem alırken biz iyiyi ve güzeli yaşarız.

6.      Sahteci değiliz, acımasızca alay etmeyiz.

7.      Ölümden korkmayız: “Titremeden geçeriz gündüzden geceye”.

Sonuç olarak Karakoç’un ağustos böceği gibi ilginç bir böcek üzerinden dile getirdiği, Nurettin Topçu’nun ise “yaşama derdi yerine yaşatma derdini gaye edinmek” diye özetlediği bilgi, kendimizi bilmemiz / eleştirel düşünebilmemiz için son derece önemlidir.

Not: Ağustos böcekleri üzerine yapılan araştırmalar böceğin ilginç özelliklere sahip olduğunu gösteriyor. Mesela bu hayvanların yer üstündeki yaşam süreleri sadece 4-6 hafta. Bu kısa sürede hayvanlar eşleşip yumurta bırakıyor ve ölüyor. Yavruları yumurtadan çıkıp toprağın altına giriyorlar. Yeni yavrular yeraltında bitki köklerindeki özsuyunu emmek suretiyle 13 veya 17 yıl yaşıyor ve yeryüzüne çıkış başlıyor. Döngü bu şekilde. Kuşlar, sincaplar, balıklar, tilkiler, yarasalar, köpekler, kediler vb. pek çok hayvan bunları yiyor. Periyodik ağustos böcekleri kaçmıyor, ısırmıyor, sokmuyorlar ve zehirsizler. Hayvanların kolay avladığı lezzetli canlılar. (S. Pirge, Ağustos Böceğinin Sırrı, Atlas, 31.01.2020)